Class 9

Balbharti Maharashtra State Board Class 9 Marathi Solutions Aksharbharati Chapter 10 कुलूप Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 9 Marathi Aksharbharati Solutions Chapter 10 कुलूप

Marathi Aksharbharati Std 9 Digest Chapter 10 कुलूप Textbook Questions and Answers

1. आकृतिबंध पूर्ण करा.

प्रश्न (अ)
आकृतिबंध पूर्ण करा.

उत्तरः

प्रश्न (आ)
कारणे शोधा.
1. काही कड्यांना आणि काही दारांना दोन दोन कुलुपे कारण
2. नानांनी शेजाऱ्यांकडे पसाभर धान्य मागितले नाही कारण
उत्तर:
1. कुलपांचा संग्रह मित्रमंडळीच्या नजरेस पडावा या नानांच्या हव्यासामुळे.
2. नानांचा स्वभाव मानी होता.

प्रश्न (इ)
खालील चौकटीत दिलेल्या संकल्पनाचा अर्थ स्पष्ट करा.

उत्तर:

संकल्पना	संकल्पनांचा अर्थ
1. वसुधैव कुटुंबकम् वृत्ती	‘सारे विश्व माझे घर’ अशी  भावना.
2. अक्षरशत्रू कुलूप	अक्षरांचा वापर न करता नुसत्या चावीने उघडणारी कुलपे.
3. चोर कलेला आश्रय देत नाही.	कुलपांचे कौतुक न करता चोर चोरी करून जातात.
4. माझ्या हौशीने मिळकतीचा बचाव केल	दागिने घालण्याच्या आवडीने दागिने वाचवले.

प्रश्न (ई)
आकृती पूर्ण करा.

उत्तर:

2. खालील शब्दांचे अर्थ शोधून लिहा.

प्रश्न 1.
खालील शब्दांचे अर्थ शोधून लिहा.
उत्तर:

1. दुर्घट – अवघड
2. हव्यास – लोभ
3. कुचकामी – निरूपयोगी

3. पाठात आलेल्या विनोदी वाक्यांचा शोध घ्या व ती लिहा.

प्रश्न 1.
पाठात आलेल्या विनोदी वाक्यांचा शोध घ्या व ती लिहा.
उत्तर:

1. दुध-दुभत्या कपाटापासून ते पैशाच्या तिजोरीपर्यंत प्रत्येक ठिकाणी कुलपे लावून नाकेबंदी करून टाकली आहे.
2. कुलूप लोहाराकडून काढवावे तर पोटच्या पोरापेक्षाही ममतेने वाढवलेल्या कुलपाची हाडे खिळखिळी होताना पाहणे हे बंडूनानांसारख्यांना जरा दुर्घटच होते.
3.  पण तो दिवस ही सगळ्यांनी तितक्याच धार्मिकपणे उपासात काढला.
4. नानांचे तर डोळे पांढरे होण्याची वेळ आली.

4. सहसंबंध शोधा.

प्रश्न 1.
सहसंबंध शोधा.
उत्तर:

1. अंधार : उजेड : : नि:संशय : संशय
2. सावध : बेसावध : : विश्वासू : अविश्वासू
3. ते : सर्वनाम : : व : उभयान्वयी अव्यय

5. स्वमतः

प्रश्न 1.
बंडूनानांच्या कुलूपांच्या शौकामुळे घडणाऱ्या चमत्कारिक प्रसंगाविषयी तुमचे मत लिहा.
उत्तरः
उतारा क्र.1 मधील कृती 4: स्वमतचे उत्तर पाहा.

प्रश्न 2.
बंडूनानांच्या तोंडाला आपोआप कुलूप बसण्याची तुम्हांला समजलेली कारणे स्वभाषेत सांगा.
उत्तरः
उतारा क्र. 4 मधील कृती 4: स्वमतचे उत्तर पाहा.

6. अभिव्यक्ती:

प्रश्न 1.
बंडूनानांच्या छंदाच्या वर्णनातून पाठात घडणारा विनोद तुमच्या शब्दांत सांगा.
उत्तरः
उतारा क्र. 3 मधील कृती 4: स्वमतचे उत्तर पाहा.

प्रश्न 2.
व्यक्तिमत्त्व विकासात छंदाचे महत्त्व लिहा.
उत्तर:
स्पर्धेच्या युगात व्यक्तिमत्त्व विकासाला अनन्यसाधारण महत्त्व प्राप्त झाले आहे. दैनंदिन व्यवहारांमध्ये स्वत:ला इतरांच्या तुलनेत सरस ठेवण्यासाठी स्वत:मध्ये व्यक्तिमत्त्व विकास घडवून आणणे जरुरीचे आहे. प्रत्येकाला वेगवेगळा छंद असतो. कोणी वेगवेगळ्या विषयावर माहिती गोळा करतो, कोणी पुरातन वस्तूंचा संग्रह करतो. असे अनेक छंद असतात. वाचन करणे हाही एक छंद आहे.

म्हणजेच वाचन करणारी व्यक्ती ज्ञानी समजली जाते. कारण वाचनाने दररोज त्याच्या ज्ञानात भर पडत असते. नवनवीन गोष्टी ती आत्मसात करत असते. यामुळे तुमचा समजूतदारपणा अधिक फुलतो. आणखी लोक तुमच्याशी जोडले जातात. तसेच, नवीन छंद जोपासायचा प्रयत्न केला पाहिजे. तुम्हांला चांगल्या गोष्टीचा छंद असेल तर तुमचे व्यक्तिमत्त्व अधिक प्रभावी व खुलून दिसेल; म्हणून व्यक्तिमत्त्व विकासात छंदाचे महत्त्व आहे.

Marathi Akshar Bharati Class 9 Textbook Solutions Chapter 10 कुलूप Additional Important Questions and Answers

पुढील उताऱ्याच्या आधारे दिलेल्या सूचनेनुसार कृती करा:

कृती 1: आकलन कृती

प्रश्न 1.
आकृतिबंध पूर्ण करा.
उत्तर:

प्रश्न 2.
उत्तर लिहा.
उत्तर:

प्रश्न 3.
जोड्या जुळवा.
उत्तर:

‘अ’ गट	‘ब’ गट
1. पैशाची	(अ) संग्रह
2. कुलपांचा	(ब) कोठी
	(क) तिजोरी

उत्तर:

‘अ’ गट	‘ब’ गट
1. पैशाची	(क) तिजोरी
2. कुलपांचा	(अ) संग्रह

प्रश्न 4.
उताऱ्यानुसार वाक्यांचा क्रम लावा.

1. बंडूनानांनी काही कड्यांस दोन-दोन व काही दारांस दोन्हीं बाजूंनी कुलपे लावलेली आहेत.
2. कुलपांचा संग्रह मित्रमंडळींच्या नजरेस पडावा एवढीच आहे.
3. कुलपे लावून नाकेबंदी करून टाकली आहे.
4. आमच्या बंडूनानांना कुलपांचा मोठा शौक.

उत्तर:

1. आमच्या बंडूनानांना कुलपांचा मोठा शौक.
2. कुलपे लावून नाकेबंदी करून टाकली आहे.
3. कुलपांचा संग्रह मित्रमंडळींच्या नजरेस पडावा एवढीच आहे.
4. बंडूनानांनी काही कड्यांस दोन-दोन व काही दारांस दोन्हीं बाजूंनी कुलपे लावलेली आहेत.

खालील प्रश्नांची उत्तरे एका वाक्यात लिहा.

प्रश्न 1.
बंडूनानांना जडलेला छंद कोणता?
उत्तर:
बंडूनानांना कुलपांचा छंद जडला होता.

प्रश्न 2.
कुलपांचा संग्रह कोणाच्या नजरेस पडावा असे बंडूनानांना वाटत होते?
उत्तर:
कुलपांचा संग्रह मित्रमंडळींच्या नजरेस पडावा असे बंडूनानांना वाटत होते.

कंसातील योग्य शब्द वापरून रिकाम्या जागा भरा.

प्रश्न 1.
1. अनेक धातूंची, अनेक आकारांची, अनेक कळींची ………………………. जमवून त्यांनी एक संग्रहालय बनवले आहे. (कुलपे/किल्या/घरे/पुस्तके)
2. आमच्या …………….. कुलपांचा मोठा शौक. (सखूआजीला/बंडूनानांना/वडीलांना/खंडूनानांना)
उत्तर:
1. कुलपे
2. बंडूनानांना

शब्दसमूहासाठी एक शब्द चौकटीत लिहा

प्रश्न 1.
शब्दसमूहासाठी एक शब्द चौकटीत लिहा
उत्तर:

कृती 2: आकलन कृती

प्रश्न 1.
कारण लिहा.
बंडूनानांनी घरभर कुलपे लावून बंदोबस्त करण्याचे कारण; ………………….
(अ) घरावर डाका पडणार आहे, अशी बातमी त्यांना कळाली होती.
(ब) आपल्या चीजवस्तूंचे रक्षण व्हावे ही इच्छा होती.
(क) कुलपांचा संग्रह मित्रमंडळीच्या नजरेस पडावा म्हणून.
(ड) नानांना कुलूपांचा संग्रह करायचा होता.
उत्तर:
बंडूनानांनी घरभर कुलपे लावून बंदोबस्त करण्याचे कारण; कुलपांचा संग्रह मित्रमंडळींच्या नजरेस पडावा म्हणून.

प्रश्न 2.
आकृतिबंध पूर्ण करा.
उत्तर:

प्रश्न 3.
चूक की बरोबर लिहा.
1. बंडूनानांनी काही कड्यांस दोन-दोन व काही दारांस दोन्ही बाजूंनी कुलपे लावली आहेत.
2. आमच्या बंडूनानांना पुस्तकांचा मोठा शौक.
उत्तर:
1. बरोबर
2. चूक

कृती 3: व्याकरण कृती

प्रश्न 1.
खालील वाक्य लेखननियमांनुसार शुद्ध करून लिहा.
आपल्या चिजवस्तूंचे रक्षण व्हावे हि इच्छा होती.
उत्तरः
आपल्या चीजवस्तूंचे रक्षण व्हावे ही इच्छा होती.

प्रश्न 2.
अचूक शब्द लिहा.
1. मित्रमंडळि, मीत्रमंडळि, मित्रमंडळी, मीत्रमंडळी
2. संग्रहालय, सगृहालय, संगरहालय, संग्ररहालय
उत्तर:
1. मित्रमंडळी
2. संग्रहालय

प्रश्न 3.
खालील वाक्यांत अधोरेखित शब्दांऐवजी पाठात आलेले समान अर्थाचे शब्द शोधून वाक्ये पुन्हा लिहा.
1. पुस्तकांचा साठा करायला रमेशला आवडतो.
2. दारांस दोन्ही बाजूंनी टाळे लावलेली आहेत.
उत्तर:
1. पुस्तकांचा संग्रह करायला रमेशला आवडतो.
2. दारांस दोन्ही बाजूंनी कुलपे लावलेली आहेत.

प्रश्न 4.
खालील वाक्यातील अधोरेखित शब्दाचे वचन बदलून वाक्य पुन्हा लिहा.
आमच्या बंडूनानांना कुलपांचा मोठा शौक.
उत्तर:
आमच्या बंडूनानांना कुलपाचा मोठा शौक.

प्रश्न 5.
कंसातील सूचनेनुसार बदल करा.
(अधोरेखित शब्दांची जात ओळखा)
1. बंडूनानांना कुलपांचा मोठा शौक.
2. तो पहाटे दररोज चालायला जातो.
उत्तर:
1. नाम
2. क्रियाविशेषण अव्यय

प्रश्न 6.
तक्ता पूर्ण करा.
उत्तर:

शब्द	मूळ शब्द	सामान्यरूप
कुलूपाचा	कुलूप	कुलपा
हव्यासामुळे	हव्यास	हव्यासा
कपाटापासून	कपाट	कपाटा
दारांस	दारे	दारां

प्रश्न 7.
खालील वाक्यात अधोरेखित शब्दांऐवजी पाठात आलेला योग्य वाक्प्रचार शोधून वाक्य पुन्हा लिहा.
कुलपांचा संग्रह मित्रमंडळींच्या दृष्टीस पडावा एवढीच इच्छा आहे.
उत्तर:
कुलपांचा संग्रह मित्रमंडळींच्या नजरेस पडावा एवढीच इच्छा आहे.

प्रश्न 8.
कंसातील सूचनेनुसार बदल करा.
कुलपे जमवून बंडूनानांनी एक संग्रहालय बनवले आहे. (काळ ओळखा)
उत्तर:
वर्तमानकाळ

कृती 4: स्वमत

प्रश्न 1.
बंडूनानांच्या कुलपांच्या शौकामुळे घडणाऱ्या चमत्कारिक प्रसंगांविषयी तुमचे मत लिहा.
उत्तरः
बंडूनानांना कुलपांचा शौक होता. आपल्या या शौकापायी त्यांनी वेगवेगळ्या प्रकारची कुलपे संग्रहित करून ठेवलेली होती. त्यांच्या कुटुंबाने (बायकोने) धान्याच्या कोठीच्या कुलपांची किल्ली हरवली. कुलूप लोहाराकडून काढून घेतले तर ते तुटेल म्हणून त्यांनी लोहाराला बोलाविले नाही. ते इतके स्वाभिमानी होते की, इतरांकडून धान्य उसने न घेता घरातील सर्व मंडळींसह दोन दिवस उपाशीच राहिले. कडक उपासाने नानांची तब्येत बिघडली, तेव्हा इतर लोकांनी लोहाराला बोलाविले. त्यांच्याशी नाना व्यवस्थित बोलत नव्हते. खरे पाहता नानांना विविध प्रकारची कुलपे संग्रही ठेवण्याचा शौक होता. त्यांना आपल्या शौकापुढे कोणतीच गोष्ट महत्त्वाची वाटत नसे. आपल्या शौकापायी व्यक्ती काहीही करण्यास तयार होते. नानांच्या बाबतीतही हेच म्हटले पाहिजे.

पुढील उताऱ्याच्या आधारे दिलेल्या सूचनेनुसार कृती करा:

कृती 1: आकलन कृती

प्रश्न 1.
आकृतिबंध पूर्ण करा.
उत्तरः

प्रश्न 2.
उत्तर लिहा
उत्तरः

प्रश्न 3.
जोड्या जुळवा.

‘अ’ गट	‘ब’ गट
1. धान्याची	(अ) किल्ली
2. कुलूपाची	(ब) संग्रह
	(क) कोठी

उत्तरः

‘अ’ गट	‘ब’ गट
1. धान्याची	(क) कोठी
2. कुलूपाची	(अ) किल्ली

प्रश्न 4.
उताऱ्यानुसार वाक्यांचा क्रम लावा.

1. नाना पंधरा दिवसांपर्यंत आमच्याशी नीटपणे बोलेनातच!
2. दुसऱ्या दिवशी द्वादशी.
3. किल्ली शोधण्याकरता त्यांनी सगळा बाजार पालथा घातला.
4. बंडूनानांवर अनेक चमत्कारिक प्रसंगही आले आहेत.

उत्तर:

1. बंडूनानांवर अनेक चमत्कारिक प्रसंगही आले आहेत.
2. किल्ली शोधण्याकरता त्यांनी सगळा बाजार पालथा घातला.
3. दुसऱ्या दिवशी द्वादशी.
4. नाना पंधरा दिवसापर्यंत आमच्याशी नीटपणे बोलेनातच!

खालील प्रश्नांची उत्तरे एका वाक्यात लिहा.

प्रश्न 1.
धान्याच्या कोठीच्या कुलपाची किल्ली कोणी हरवली?
उत्तरः
धान्याच्या कोठीच्या कुलपाची किल्ली बंडूनानांच्या कुटुंबाने हरवली.

प्रश्न 2.
धान्याच्या कोठीच्या कुलपाची किल्ली हरवल्यामुळे घरातील सर्व मंडळींना किती दिवस उपवास घडला?
उत्तरः
धान्याच्या कोठीच्या कुलपाची किल्ली हरवल्यामुळे घरातील सर्व मंडळींना दोन दिवस उपवास घडला.

प्रश्न 3.
कंसातील योग्य शब्द वापरून रिकाम्या जागा भरा.
1. नानांचे तर डोळे ………… होण्याची वेळ आली. (काळे, लाल, पांढरे, निळे)
2. बंडूनानांवर अनेक …………. प्रसंगही आले आहेत. (चमत्कारिक, रोमांचकारी, दिलचस्प, भयानक)
उत्तर:
1. पांढरे
2. चमत्कारिक

प्रश्न 4.
शब्दसमूहासाठी एक शब्द चौकटीत लिहा.
उत्तर:

कृती 2: आकलन कृती

प्रश्न 1.
कारणे लिहा.
1. नानांनी शेजाऱ्यांपाशी पसाभर धान्य मागितले नाही; कारण …………….
…………………………………………………………………….
2. कुलूप लोहाराकडून काढायचे नाही; कारण …………………………………
…………………………………………………………………….
उत्तर:
1. नानांनी शेजाऱ्यांपाशी पसाभर धान्य मागितले नाही; कारण नानांचा स्वभाव मानी होता.
2. कुलूप लोहाराकडून काढायचे नाही; कारण कुलपाची हाडे खिळखिळी होताना पाहणे हे बंडूनानांसाठी अवघड होते.

प्रश्न 2.
आकृतिबंध पूर्ण करा.
उत्तर:

प्रश्न 3.
आकृतिबंध पूर्ण करा.
उत्तर:

प्रश्न 4.
चूक की बरोबर ते लिहा.
बंडूनाना शेजाऱ्यांपाशी धान्य उसने मागत असत.
उत्तरः
चूक

कृती 3: व्याकरण कृती

प्रश्न 1.
खालील वाक्य लेखननियमांनुसार शुद्ध करून लिहा.
एवढा खटाटोप करून ठेवल्यामूळे बंडूनानांवर अनेक चमत्कारिक परसंग आले आहेत.
उत्तर:
एवढा खटाटोप करून ठेवल्यामुळे बंडूनानांवर अनेक चमत्कारिक प्रसंग आले आहेत.

प्रश्न 2.
अचूक शब्द लिहा.
1. खिळखीळी, खिळखिळी, खीळखीळी, खिळखिळि
2. दूर्घट, दुरघट, दुर्गट, दुर्घट
उत्तर:
1. खिळखिळी
2. दुर्घट

प्रश्न 3.
समानार्थी शब्द लिहा.
1. राग – [ ]
2. नयन – [ ]
उत्तर:
1. घुस्सा
2. डोळे

प्रश्न 4.
खालील वाक्यातील अधोरेखित शब्दाचे वचन बदलून वाक्य पुन्हा लिहा.
धान्याच्या कोठीच्या कुलपाची किल्ली त्यांच्या कुटुंबाने हरवली.
उत्तरः
धान्याच्या कोठीच्या कुलपांच्या किल्ल्या त्यांच्या कुटुंबाने हरवल्या.

प्रश्न 5.
कंसातील सूचनेनुसार बदल करा.
1. नानांचे तर डोळे पांढरे होण्याची वेळ आली. (अधोरेखित शब्दाची जात ओळखा)
2. घरासमोर विहीर आहे. (अधोरेखित शब्दाची जात ओळखा)
उत्तर:
1. विशेषण
2. शब्दयोगी अव्यय

प्रश्न 6.
तक्ता पूर्ण करा.
उत्तर:

शब्द	प्रत्यस	विभक्ती
कुलपाची	ची	षष्टी (एक वचन)
लोहारास	स	द्वितीया(एक वचन)

प्रश्न 7.
तक्ता पूर्ण करा.
उत्तर:

शब्द	मूळ शब्द	सामान्यरूप
लोहाराकडून	लोहार	लोहारा
शेजाऱ्यांपाशी	शेजारी	शेजाऱ्या

प्रश्न 8.
वाक्प्रचाराचा अर्थ लिहा.
1. हाडे खिळखिळी होणे
2. नजरेस पडणे
उत्तर:
1. हाडे खिळखिळी होणे : खूप मार लागणे
2. नजरेस पडणे : दृष्टीस पडणे

प्रश्न 9.
कंसातील सूचनेनुसार बदल करा.
बंडूनानांनी किल्ली शोधण्याकरता सगळा बाजार पालथा घातला होता. (काळ ओळखा)
उत्तर:
भूतकाळ

प्रश्न 10.
पर्यायी शब्द लिहा.
उत्तर:

कृती 4: स्वमत

प्रश्न 1.
बंडूनानांसारखा तुम्हांलाही जरूर कोणता ना कोणता तरी छंद असणारच. तुम्ही आपल्या छंदाची जोपासना कशी करता हे थोडक्यात व्यक्त करा.
उत्तरः
बंडूनानांप्रमाणे मलाही छंद आहे, तो म्हणजे नाणी गोळा करण्याचा. आतापर्यंत मी देश-विदेशांतील अनेक नाणी संग्रही बाळगली आहेत, नाणी हरवू नयेत तसेच ती चोरीला जाऊ नयेत; म्हणून मी नाणी ठेवण्यासाठी एक स्वतंत्र कपाटच केलेले आहे. प्रत्येक महिन्याच्या शेवटच्या रविवारी मी माझी सर्व नाणी बाहेर काढून त्यांना स्वच्छ कपड्याने पुसून ठेवतो. माझ्या मित्रांना घरी बोलावून त्यांना सर्व नाणी दाखवतो, पण कोणालाही हात लावू देत नाही. मुंबईतील चोरबाजार, फॅशन स्ट्रीट येथे वेळोवेळी जाऊन विविध देशांची नाणी मी खरेदी करतो. संगणकाच्या मदतीने परदेशात नवीन निघालेल्या नाण्यांची चित्रे पाहतो व अथक प्रयत्न करून, ती नाणी मिळविण्याचा प्रयत्न करतो.

पुढील उताऱ्याच्या आधारे दिलेल्या सूचनेनुसार कृती कराः

कृती 1: आकलन कृती

प्रश्न 1.
आकृतिबंध पूर्ण करा.
उत्तरः

प्रश्न 2.
उत्तरे लिहा.
1. कुलपे पुष्कळ बरी – [ ]
2. बंडूनानांची वृत्ती – [ ]
उत्तर:
1. अक्षरशत्रू
2. ‘वसुधैव कुटूंबकम्’

प्रश्न 3.
उताऱ्यानुसार वाक्यांचा क्रम लावा.

1. ‘वसुधैव कुटुंबकम्’ वृत्तीचे नाना.
2. नानांनी घरच्यांच्या स्वाधीन बाजारी कुलपे केली.
3. अक्षरशत्रू कुलपे पुष्कळ बरी.
4. अक्षरे जुळवताना ती जवळ उभे राहाणारासही दिसू लागली.

उत्तर:

1. नानांनी घरच्यांच्या स्वाधीन बाजारी कुलपे केली.
2. ‘वसुधैव कुटुंबकम्’ वृत्तीचे नाना.
3. अक्षरे जुळवताना ती जवळ उभे राहाणारासही दिसू लागली.
4. अक्षरशत्रू कुलपे पुष्कळ बरी.

खालील प्रश्नांची उत्तरे एका वाक्यात लिहा.

प्रश्न 1.
बंडूनाना कोणती कुलपे कुटुंबाच्या स्वाधीन करू लागले?
उत्तरः
बंडूनाना साधी बाजारी कुलपे कुटुंबाच्या स्वाधीन करू लागले.

प्रश्न 2.
‘वसुधैव कुटुंबकम्’ वृत्ती पाहून कोणाला चोरी करण्याची इच्छा झाली?
उत्तरः
‘वसुधैव कुटुंबकम्’ वृत्ती पाहून नानांच्या एका विश्वासू नोकराला चोरी करण्याची इच्छा झाली.

कंसातील योग्य शब्द वापरून रिकाम्या जागा भरा.

प्रश्न 1.
1. ………….. वृत्ती पाहून नानांच्या पदरच्या एका विश्वासू नोकरालाही चोरी करण्याची इच्छा झाली. (‘वसुधैव कुटुंबकम्’/प्रामाणिक/एकनिष्ट/साधीभोळी)
2. अक्षरशत्रू ……….. पुष्कळ बरी. (दरवाजे/कुलपे/घरे/किल्ली)
उत्तर:
1. ‘वसुधैव कुटुंबकम्’
2. कुलपे

कृती 2: आकलन कृती

कारण लिहा.

प्रश्न 1.
आपल्या उपयोगातील सर्व किल्ल्या बंडूनाना आपल्या जानव्यात अडकवून ठेवत; कारण ……………..
(अ) किल्ल्या कधी हरवत नाहीत.
(ब) किल्ल्या नेहमी हरवत.
(क) किल्ल्या कधी सापडत नसत.
(ड) किल्या विसरण्याची बंडूनानांना सवय होती.
उत्तरः
आपल्या उपयोगातील सर्व किल्ल्या बंडूनाना आपल्या जानव्यात अडकवून ठेवत; कारण किल्ल्या कधी हरवत नाहीत.

प्रश्न 2.
आकृतिबंध पूर्ण करा.
उत्तरः

प्रश्न 3.
चूक की बरोबर ते लिहा.
1. यापेक्षा अक्षरशत्रू कुलपे पुष्कळ वाईट.
2. कुलूप नुसते दाबले की लागत असे.
उत्तर:
1. चूक
2. बरोबर

कृती 3: व्याकरण कृती

प्रश्न 1.
खालील वाक्ये लेखननियमांनुसार शुद्ध करून लिहा.
1. कुलूप नूसते दाबले कि लागत असे.
2. प्रथम त्यांनि अक्षरि कुलूप लावले.
उत्तर:
1. कुलूप नुसते दाबले की लागत असे.
2. प्रथम त्यांनी अक्षरी कुलूप लावले.

प्रश्न 2.
अचूक शब्द लिहा.
1. कुटुंब, कुटुंब, कूटुंब, कुटूंब.
2. वसुधैव, वसूधैव, वसूधयव, वसुधयैव
उत्तर:
1. कुटुंब
2. वसुधैव

प्रश्न 3.
खालील वाक्यात अधोरेखित शब्दाऐवजी पाठात आलेला समान अर्थाचा शब्द शोधून वाक्य पुन्हा लिहा.
अक्षरशत्रू कुलपे भरपूर बरी.
उत्तर:
अक्षरशत्रू कुलपे पुष्कळ बरी.

प्रश्न 4.
विरुद्धार्थी शब्द लिहा.

1. अविश्वास × [ ]
2. काळोख × [ ]
3. सापडतात × [ ]
4. प्राचीन × [ ]

उत्तर:

1. विश्वास
2. उजेड
3. हरवतात
4. आधुनिक

प्रश्न 5.
अधोरेखित शब्दांची जात ओळखा.
1. बंडूनानांचा नोकर हजारपाचशे डबोले घेऊन पळून गेला.
2. छे! मी तसे म्हणालोच नाही.
उत्तर:
1. क्रियापद
2. केवलप्रयोगी अव्यय

प्रश्न 6.
तक्ता पूर्ण करा.
उत्तर:

शब्द	प्रत्यय	विभक्ती
नोकराला	ला	द्वितीया (एकवचन)
कुलपाची	ची	षष्ठी (एकवचन)

प्रश्न 7.
तक्ता पूर्ण करा.
उत्तर:

शब्द	मूळ शब्द	सामान्यरूप
अंधारात	अंधार	अंधारा
कुटुंबाच्या	कुटुंब	कुटुंबा

प्रश्न 8.
खालील वाक्यात अधोरेखित शब्दाऐवजी पाठात आलेला योग्य वाक्प्रचार शोधून वाक्य पुन्हा लिहा.
रमेशने सुरेशचे पुस्तक त्याच्या हवाली केले.
उत्तर:
रमेशने सुरेशचे पुस्तक त्याच्या स्वाधीन केले.

प्रश्न 9.
कंसातील सूचनेनुसार बदल करा.
बंडूनानांना फार दिवस प्रश्न पडला होता. (काळ ओळखा)
उत्तर:
भूतकाळ

प्रश्न 10.
पर्यायी शब्द लिहा.
उत्तर:

कृती 4: स्वमत

प्रश्न 1.
बंडूनानांच्या छंदाच्या वर्णनातून पाठात घडणारा विनोद तुमच्या शब्दांत सांगा.
उत्तरः
एकदा बंडूनानांच्या घरात तिजोरीची चोरी झाली. त्यानंतर त्यांनी तिजोरीस घंटेचे कुलूप लावले आणि तिजोरी स्वत:च्या झोपायच्या खोलीत नेऊन ठेवली. आता आपण चोराला पकडू शकतो कारण किल्लीचा प्रयोग सुरू होताच घंटा वाजायला लागणार व तो पकडला जाणार म्हणून नाना खूप आनंदी होते. ज्या दिवशी ते कुलूप लावले गेले, त्याच रात्री घरातील मंडळींना घंटेचा आवाज ऐकायला आला. सर्वजण बंडूनानांच्या खोलीत गेले. बंडूनाना स्वतः उजव्या हाताने कुलूप उघडत होते व डाव्या हाताने उजव्या हाताला पकडून जोर जोरात ‘चोर, चोर’ असे म्हणून ओरडत होते. घरातील मंडळींना वाटले होते की, खरोखरचा चोर घरात शिरला आहे; पण प्रत्यक्षात बंडूनानाच स्वत:च चोराची भूमिका निभावून स्वत:च कोतवालाची भूमिका सुद्धा पार पाडत होते.

पुढील उताऱ्याच्या आधारे दिलेल्या सूचनेनुसार कृती करा:

कृती 1: आकलन कृती

प्रश्न 1.
आकृतिबंध पूर्ण करा.
उत्तरः

प्रश्न 2.
उत्तर लिहा.
देशबुडवे व कलेला आश्रय न देणारे – [ ]
उत्तर:
चोर

प्रश्न 3.
जोड्या जुळवा.

‘अ’ गट	‘ब’ गट
1. चोर	(अ) पुत्र
2. कलेला	(ब) देशबुडवे
3. आर्यभूमीचे	(क) आश्रय
4. अलौकिक गुण	(ड) अकल्पित
	(इ) दृढनिश्चय

उत्तर:

‘अ’ गट	‘ब’ गट
1. चोर	(ब) देशबुडवे
2. कलेला	(क) आश्रय
3. आर्यभूमीचे	(अ) पुत्र
4. अलौकिक गुण	(इ) दृढनिश्चय

प्रश्न 4.
उताऱ्यानुसार वाक्यांचा क्रम लावा.

1. नानांच्या अंगी दृढनिश्चय हा एक अलौकिक गुण आहे.
2. चोरसुद्धा देशबुडवे व कलेला आश्रय न देणारे असतात!
3. बंडूनाना आता तिजोरीला कुलूप लावून पूर्वीचे काढून टाकणार.
4. आर्यभूमीच्या पुत्रांना कल्पकता नाही म्हणून चोहोकडे ओरड चालू आहे.

उत्तर:

1. आर्यभूमीच्या पुत्रांना कल्पकता नाही म्हणून चोहोकडे ओरड चालू आहे.
2. बंडूनाना आता तिजोरीला कुलूप लावून पूर्वीचे काढून टाकणार.
3. नानांच्या अंगी ‘दृढनिश्चय’ हा एक अलौकिक गुण आहे.
4. चोरसुद्धा देशबुडवे व कलेला आश्रय न देणारे असतात!

खालील प्रश्नांची उत्तरे एका वाक्यात लिहा.

प्रश्न 1.
बंडूनानांच्या मते संधी मिळाली असती तर कोण झाले असते?
उत्तर:
बंडूनानांच्या मते संधी मिळाली असती तर ‘एडिसन’ झाले असते.

प्रश्न 2.
नानांच्या अंगी कोणता अलौकिक गण होता?
उत्तर:
नानांच्या अंगी ‘दृढनिश्चय’ हा अलौकिक गुण होता.

कंसातील योग्य शब्द वापरून रिकाम्या जागा भरा.

प्रश्न 1.

1. आमच्या ……….. पुत्रांना कल्पकता नाही म्हणून चोहोकडे ओरड चालू आहे. (कर्मभूमीच्या, आर्यभूमीच्या, धर्मभूमीच्या, मातृभूमीच्या)
2. आहो, आम्हाला संधी मिळत नाही साधी! ती मिळाली तर आम्हांकडे शेकडो …………………………….. झाले असते. (एडिसन, पुजारी, शेतकरी, वकील)
3. नानांच्या अंगी ……………………… हा एक अलौकिक गुण आहे. (आत्मविश्वास, निश्चय, स्वावलंबन, दृढनिश्चय)

उत्तर:

1. आर्यभूमीच्या
2. एडिसन
3. दृढनिश्चय

कृती 2: आकलन कृती

प्रश्न 1.
कारण लिहा.
नानांचा तिळपापड झाला! कारण ……………………..
(अ) अनुमानाप्रमाणे कपाटाची चोरी झाली.
(ब) अनुमानाप्रमाणे तिजोरीची चोरी झाली.
(क) अनुमानाप्रमाणे घराची चोरी झाली
(ड) अनुमानाप्रमाणे दुकानाची चोरी झाली.
उत्तर:
नानांचा तिळपापड झाला! कारण अनुमानाप्रमाणे तिजोरीची चोरी झाली.

प्रश्न 2.
फरक लिहा.
उत्तर:

पूर्वीचे कुलूप	आताचे नवीन कुलूप
1. कुलूप नुसते दाबून लावता येते.	(अ) नुसत्या हिसड्याने उघडते.
2. कुलपास उघडायला किल्ली पाहिजे.	(ब) कुलूप लावताना किल्ली पाहिजे.

प्रश्न 3.
चूक की बरोबर लिहा.
1. हे कुलूप मी आता तिजोरीला लावून पूर्वीचे काढून टाकणार.
2. लोहाराच्या मदतीने बंडूनानांनी स्वत: तयार केलेले एक कुलूप दाखवले.
उत्तरः
1. बरोबर
2. बरोबर

कृती 3: व्याकरण कृती

प्रश्न 1.
खालील वाक्ये लेखननियमांनुसार शुद्ध करून लिहा. ‘या कुलपाची कलपना मला आमच्या तिजोरिच्या कुलपावरून सुचली.’
उत्तर:
‘या कुलपाची कल्पना मला आमच्या तिजोरीच्या कुलपावरून सुचली.’

प्रश्न 2.
अचूक शब्द लिहा.
1. एडीसन, एडिसन, ऐडिसन, एडिअस
2. दृढनिश्चय, द्रढनिश्चय, दृढनीश्चय, द्रढनीश्चय
उत्तर:
1. एडिसन
2. दृढनिश्चय

प्रश्न 3.
समानार्थी शब्द लिहा.
1. जमीन – [ ]
2. मौका – [ ]
उत्तर:
1. भूमी
2. संधी

प्रश्न 4.
खालील वाक्यातील अधोरेखित शब्दाचे वचन बदलून वाक्य पुन्हा लिहा.
आर्यभूमीच्या पुत्रांना कल्पकता नाही.
उत्तरः
आर्यभूमीच्या पुत्राला कल्पकता नाही.

प्रश्न 5.
कंसातील सूचनेनुसार बदल करा.
ती मिळती तर आम्हांमध्ये शेकडो एडिसन झाले असते. (अधोरेखित शब्दाची जात ओळखा)
उत्तरः
सर्वनाम

प्रश्न 6.
खालील वाक्यात अधोरेखित शब्दाचा विरुद्धार्थी शब्द लिहून वाक्य पुन्हा लिहा.
पण हा आरोप निव्वळ खरा नाही.
उत्तरः
पण हा आरोप निव्वळ खोटा नाही.

प्रश्न 7.
तक्ता पूर्ण करा.
उत्तरः

शब्द	मूळ शब्द	सामान्यरूप
पुत्रांना	पुत्र	पुत्रां
लोहाराच्या	लोहार	लोहारा
लोकांत	लोक	लोकां
अनुमानाप्रमाणे	अनुमान	अनुमाना

प्रश्न 8.
खालील वाक्यात अधोरेखित शब्दाऐवजी पाठात आलेला योग्य वाक्प्रचार शोधून वाक्य पुन्हा लिहा.
भूषण एस.एस.सी परीक्षेत चांगल्या गुणांनी पास झाल्यामुळे त्याच्या मित्रांनी त्याची प्रशंसा केली.
उत्तरः
भूषण एस.एस.सी परीक्षेत चांगल्या गुणांनी पास झाल्यामुळे त्याच्या मित्रांनी त्याची स्तुती केली.

प्रश्न 9.
कंसातील सूचनेनुसार बदल करा.
बंडूनानांनी ठरलेला बेत लागलीच अमलात आणला होता. (काळ ओळखा)
उत्तर:
भूतकाळ

प्रश्न 10.
पर्यायी शब्द लिहा.
उत्तर:

कृती 4: स्वमत

प्रश्न 1.
बंडूनानांच्या तोंडाला आपोआप कुलूप बसण्याची तुम्हांला समजलेली कारणे स्वभाषेत सांगा.
उत्तरः
बंडूनानांनी घरातील तिजोरीला कुलूप लावूनसुद्धा त्यांच्या एका नोकराने चोरी केली तर एकदा चोरांनी त्यांचा ऐवज पळवला. शेवटी कंटाळून त्यांनी गावात आलेल्या टोळीकडून अनेक कुलपे विकत घेतली. त्याच दिवशी नाना आपल्या घरातील मंडळींसह नाटकाला गेले. नाटकाला जाताना ते फुशारक्या मारत होते की, चोरांच्या बापजन्मीसुद्धा त्यांची तिजोरी फोडली जाणार नाही. कारण त्यांच्याजवळ आता विशिष्ट प्रकारची कुलपे आहेत. नाटक संपल्यावर घरी आल्यावर त्यांच्या सर्व पेट्यांची कुलपे जशीच्या तशीच होती व आतील माल मात्र चोरीला गेलेला होता. टोळी पळून गेली होती. त्यांच्या कुटुंबाच्या हौशीमुळे त्यांच्या अंगावरील दागिने मात्र वाचले होते. त्यामुळे त्यांचे कुटुंब नेहमी त्यांना टोमणा मारत असे.

पुढील उताऱ्याच्या आधारे दिलेल्या सूचनेनुसार कृती करा:

कृती 1: आकलन कृती

प्रश्न 1.
आकृतिबंध पूर्ण करा.
उत्तरः

प्रश्न 2.
उत्तरे लिहा.
1. नानांनी आपल्या निजायच्या खोलीत नेऊन ठेवली – [ ]
2. नाटकाचा पहिला प्रयोग – [ ]
उत्तर:
1. तिजोरी
2. ‘सुभद्राहरण अथवा चौर्यविपाक’

प्रश्न 3.
उताऱ्यानुसार वाक्यांचा क्रम लावा.

1. तो काय चमत्कार सांगावा.
2. ‘घंटेच्या आवाजाबरोबर मी ताडकन उठून त्याच्या मानगुटीस बसलोच समजा!’
3. आता मात्र चोर माझ्या हाती नि:संशय सापडणार.
4. नानांनी तिजोरीस घंटचे कुलूप लावले.

उत्तर:

1. नानांनी तिजोरीस घंटचे कुलूप लावले.
2. आता मात्र चोर माझ्या हाती नि:संशय सापडणार
3. ‘घंटेच्या आवाजाबरोबर मी ताडकन उठून त्याच्या मानगुटीस बसलोच समजा!’
4. तो काय चमत्कार सांगावा.

खालील प्रश्नांची उत्तरे एका वाक्यात लिहा.

प्रश्न 1.
तिजोरीला कुलूप लावून नाना तिजोरी कोठे घेऊन गेले?
उत्तर:
तिजोरीला कुलूप लावून नाना तिजोरी निजायच्या खोलीत घेऊन गेले.

प्रश्न 2.
नाटकाच्या पहिल्या प्रयोगाचे नाव काय होते?
उत्तरः
नाटकाच्या पहिल्या प्रयोगाचे नाव ‘सुभद्राहरण अथवा चौर्यविपाक’ होते.

कंसातील योग्य शब्द वापरून रिकाम्या जागा भरा.

प्रश्न 1.
1. नानांनी तिजोरीस …………. कुलूप लावले. (घंटेचे, टाळ्याचे, अक्षरांचे, अंकांचे)
2. नाटकाचा पहिला प्रयोग …………. अथवा चौर्यविपाक’ त्याच दिवशी होता. (मंतरलेले लिंबू, सुभद्राहरण, गिधाड, कुलांगार)
उत्तर:
1. घंटेचे
2. सुभद्राहरण

कृती 2: आकलन कृती

प्रश्न 1.
योग्य पर्याय निवडून विधान पूर्ण करा.
बंडूनाना आपली सर्व मंडळी बरोबर घेऊन निर्भय चित्ताने ………………
(अ) सिनेमाला गेले
(ब) कथाकथनाला गेले
(क) नाटकाला गेले
(ड) चित्रपटाला गेले
उत्तरः
बंडूनाना आपली सर्व मंडळी बरोबर घेऊन निर्भय चित्ताने नाटकाला गेले.

प्रश्न 2.
कोण ते लिहा.
उत्तरः

प्रश्न 3.
चूक की बरोबर ते लिहा.
1. बलुची लोकांजवळची कुलपे लेखकाने विकत घेतली.
2. कर्मधर्मसंयोगाने एक नाटकमंडळी गावात आली होती.
उत्तर:
1. चूक
2. बरोबर

कृती 3: व्याकरण कृती

प्रश्न 1.
खालील वाक्य लेखननियमांनुसार शुद्ध करून लिहा.
पहिला प्रयोग ‘सूभद्राहरण अथवा चौर्यवीपाक’ त्याच दिवशी होता.
उत्तरः
पहिला प्रयोग ‘सुभद्राहरण अथवा चौर्यविपाक’ त्याच दिवशी होता.

प्रश्न 2.
अचूक शब्द लिहा.
1. निरभय, नीरभय, निर्भय, निर्रभय
2. तरेतरेची, त-हेत-हेची, त-हेतरेची, तरेत-हेची
उत्तर:
1. निर्भय
2. त-हेत-हेची

प्रश्न 3.
खालील वाक्यांत अधोरेखित शब्दांऐवजी पाठात आलेले समान अर्थाचे शब्द शोधून वाक्य पून्हा लिहा.
1. आता मात्र भामटा माझ्या हाती नि:संशय सापडणार.
2. बंडूनानांनी तिजोरीला कुलूप लावण्याची योजना आखली.
उत्तर:
1. आता मात्र चोर माझ्या हाती नि:संशय सापडणार.
2. बंडूनानांनी तिजोरीला कुलूप लावण्याचा बेत आखला.

प्रश्न 4.
खालील वाक्यातील अधोरेखित शब्दाचे वचन बदलून वाक्ये पुन्हा लिहा.
‘आता चोरांना म्हणावे, या, कशी चोरी करता ते पाहू.’
उत्तर:
‘आता चोराला म्हणावे, ये, कशी चोरी करतोस ते पाहू.’

प्रश्न 5.
कंसातील सूचनेनुसार बदल करा.

1. पारध्याने जाळे टाकले; पण त्यात सावज अडकलेच नाही. (अधोरेखित शब्दाची जात ओळखा)
2. सर्वजण पोटभर जेवत असत. (काळ ओळखा)
3. हा अविचार आम्हाला पसंत पडला. (अधोरेखित शब्दाचा विरुद्धार्थी शब्द लिहून वाक्य पुन्हा लिहा.)

उत्तर:

1. उभयान्वयी अव्यय
2. भूतकाळ
3. हा विचार आम्हाला पसंत पडला.

प्रश्न 6.
तक्ता पूर्ण करा.
उत्तर:

शब्द	सामान्यरूप	मूळ शब्द
लोकांत	लोकां	लोक
बेट्याला	बेट्या	बेटा

प्रश्न 7.
काळ बदला.
चोर ! चोर ! म्हणून ओरडत आहेत. (भूतकाळ करा)
उत्तर:
चोर! चोर ! म्हणून ओरडत होते.

प्रश्न 8.
पर्यायी शब्द लिहा.
उत्तर:

कृती 4: स्वमत

प्रश्न 1.
घंटेचे कुलूप लावल्यावर चोर आपल्या हाती नि:संशय सापडणार, अशी नानांना वाटत असलेली खात्री बरोबर होती का? यावर तुमचे मत लिहा.
उत्तरः
नानांच्या घरातील तिजोरीची अनुमानाप्रमाणे चोरी झाली, तेव्हा नानांचा तिळपापड झाला. त्यानंतर नानांची लगेचच तिजोरीस घंटेचे कुलूप लावले. नानांनी तिजोरी सुरक्षित स्थळी हलवली, म्हणजेच तिजोरी आपल्या झोपायच्या खोलीत ठेवली. जर चोरांनी किल्ली लावून तिजोरीचे कुलूप उघडण्याचा प्रयत्न केला तर घंटा वाजायला सुरुवात होईल. घंटेच्या आवाजाने घरातील सर्व मंडळी जमतील व चोराला पकडतील अशी योजना नानांनी घंटेचे कुलूप लावून केली होती. त्यामुळे घंटेचे कुलूप लावल्यावर चोर आपल्या हाती नि:संशय सापडणार ही नानांना वाटत असलेली खात्री योग्यच होती.

पुढील उताऱ्याच्या आधारे दिलेल्या सूचनेनुसार कृती करा:

कृती 1: आकलन कृती

प्रश्न 1.
आकृतिबंध पूर्ण करा.
उत्तरः

प्रश्न 2.
उत्तरे लिहा.
1. नाटक आटोपण्याची वेळ – [ ]
2. तोंडाला आपोआपच कुलूप बसले – [ ]
उत्तर:
1. सकाळी पाच वाजता.
2. बंडूनानांच्या

प्रश्न 3.
उताऱ्यानुसार वाक्यांचा क्रम लावा.

1. बंडूनानांच्या तोंडाला आपोआपच कुलूप बसले !
2. नाटक सकाळी पाच वाजता आटोपले.
3. टोळी पळून गेलेली आढळली.
4. आपल्या कुलपांपेक्षा माझ्या हौशीनेच आपल्या मिळकतीचा बचाव केला!

उत्तर:

1. नाटक सकाळी पाच वाजता आटोपले.
2. टोळी पळून गेलेली आढळली.
3. आपल्या कुलपांपेक्षा माझ्या हौशीनेच आपल्या मिळकतीचा बचाव केला!
4. बंडूनानांच्या तोंडाला आपोआपच कुलूप बसले!

खालील प्रश्नांची उत्तरे एका वाक्यात लिहा.

प्रश्न 1.
नाटक किती वाजता संपले?
उत्तर:
नाटक सकाळी पाच वाजता संपले.

प्रश्न 2.
बंडूनानांचा पेट्यांतील माल कोणी लंपास केला?
उत्तर:
बंडूनानांचा पेट्यातील माल गावात आलेल्या टोळीने लंपास केला.

कंसातील योग्य शब्द वापरून रिकाम्या जागा भरा.

प्रश्न 1.
1. नाना परत येऊन पाहतात तो सर्व ………… कुलपे जशीच्या तशी. (दरवाजाची, पेट्यांची, तिजोरीची, घराची)
2. बंडूनानांस नेहमी त्यांच्या …………. टोमणा दयावा, की ‘दागिने घालण्याचा माझ्या हौशीबद्दल आपण सदा मला दोष लावत होता. (मित्रमंडळीने, शेजाऱ्यांनी, कुटुंबाने, नातलगाने)
उत्तर:
1. पेट्यांची
2. कुटुंबाने

कृती 2: आकलन कृती

प्रश्न 1.
योग्य पर्याय निवडून विधान पूर्ण करा. बिचारे बंडूनाना तरी यावर काय बोलणार? …………………….
(अ) ते गप्प बसले होते
(ब) त्यांच्या तोंडाला आपोआपच चावी बसली.
(क) त्यांच्या तोंडाला आपोआपच कुलूप बसले.
(ड) ते जोरजोराने ओरडू लागले होते.
उत्तर:
बिचारे बंडूनाना तरी यावर काय बोलणार? त्यांच्या तोंडाला आपोआपच कुलूप बसले.

प्रश्न 2.
चूक की बरोबर लिहा.
1. नाटक दुपारी दोन वाजता आटोपले.
2. बंडूनानांच्या तोंडाला आपोआपच कुलूप बसले!
उत्तर:
1. चूक
2. बरोबर

कृती 3: व्याकरण कृती

प्रश्न 1.
खालील वाक्ये लेखननियमांनुसार शुद्ध करून लिहा.
1. ती टोळिही पळुन गेलेली आढळली.
2. त्यामूळे दागीने मात्र बचावले.
उत्तर:
1. ती टोळीही पळून गेलेली आढळली.
2. त्यामुळे दागिने मात्र बचावले.

प्रश्न 2.
अचूक शब्द लिहा.
1. सुदेवाने, सूर्देवाने, सुदैवाने, सुर्देवाने
2. दागीने, दागिने, दाग्गिने, दागने
उत्तर:
1. सुदैवाने
2. दागिने

प्रश्न 3.
खालील वाक्यात अधोरेखित शब्दाऐवजी पाठात आलेले समान अर्थाचे शब्द शोधून वाक्य पुन्हा लिहा.
बंडूनानांना त्यांच्या कुटुंबाने टोला दिला.
उत्तर:
बंडूनानांना त्यांच्या कुटुंबाने टोमणा दिला.

प्रश्न 4.
खालील वाक्यातील अधोरेखित शब्दाचे वचन बदलून वाक्य पुन्हा लिहा.
नाना परत येऊन पाहतात तो पेटीचे कुलूप जसेच्या तसे.
उत्तर:
नाना परत येऊन पाहतात तो पेट्यांची कुलूपे जशीच्या तशी.

प्रश्न 5.
कंसातील सूचनेनुसार बदल करा.
त्यांच्या तोंडाला आपोआपच कुलूप बसले! (अधोरेखित शब्दाची जात ओळखा)
उत्तरः
सर्वनाम

प्रश्न 6.
तक्ता पूर्ण करा.
उत्तरः

शब्द	विभक्ती	प्रत्यय
लोकांनी	तृतीया (अनेकवचन)	नी
नाटकाला	द्वितीया (एकवचन)	ला

प्रश्न 7.
तक्ता पूर्ण करा.
उत्तरः

शब्द	मूळ शब्द	सामान्यरूप
लोकांनी	लोक	लोकां
नाटकाला	नाटक	नाटका
अंगावर	अंग	अंगा
कुलपापेक्षा	कुलूप	कुलूपा

प्रश्न 8.
कंसातील सूचनेनुसार बदल करा.
1. पेटीतील माल चोरीस गेला होता. (काळ ओळखा)
2. बंडूनानांस त्यांच्या घरातील मंडळी टोमणा देतील (वर्तमानकाळ करा)
उत्तर:
1.भूतकाळ
2. बंडूनानांस त्यांच्या घरातील मंडळी टोमणा देत आहेत.

प्रश्न 9.
पर्यायी शब्द लिहा.
उत्तर:

कृती 4: स्वमत
बंडूनानांची पत्नी त्यांना न जुमानता सर्व दागिने घालून नाटकाला गेली, हे तुम्हाला योग्य वाटते का?
उत्तरः
बंडूनानांची पत्नी त्यांना न जुमानता दागिने घालून नाटकाला गेली, हे माझ्या मते योग्यच होते. बंडूनाना गावात आलेल्या नाटकमंडळींचे ‘सुभद्राहरण अथवा चौर्यविपाक’ हे नाटक पाहावयास आपल्या कुटुंबासमवेत गेले. बंडूनाना नेहमीच आपल्या पत्नीला दागिने घालण्यासाठी नकार देत असत. याही वेळी ते नको म्हणत असताना त्यांची पत्नी त्यांना न जुमानता सर्व दागिने घालून नाटकाला गेली. त्याच रात्री चोरांनी बंडूनानांच्या घरातील सर्व माल लंपास केला. फक्त बंडूनानांच्या पत्नीच्या हौशीनेच त्यांच्या मिळकतीचा (दागिने) बचाव केला. झालेल्या चोरीत हे दागिने तेवढेच वाचले.

कुलूप Summary in Marathi

लेखकाचा परिचय:

नाव: श्रीपाद कृष्ण कोल्हटकर
कालावधी : 1971-1934
समीक्षक, लेखक, कवी, नाटककार, कथाकार, कादंबरीकार. ‘मूकनायक’, ‘गुप्तमंजूष’, ‘मतिविकार’, ‘प्रेमशोधन’ इत्यादी नाटके; ‘दुटप्पी की दुहेरी’, ‘शामसुंदर’ इत्यादी कादंबऱ्या; ‘गीतोपायन’ हा काव्यसंग्रह प्रसिद्ध.

प्रस्तावना:

‘कुलूप’ हा पाठ लेखक श्रीपाद कृष्ण कोल्हटकर यांनी लिहिला आहे. स्वभावनिष्ठ व प्रसंगनिष्ठ विनोदाचा अतिशय चपखलपणे वापर, हे प्रस्तुत पाठाचे खास वैशिष्ट्य आहे. बंडूनानांच्या कुलपांच्या हव्यासापायी त्यांच्यावर अनेक चमत्कारिक प्रसंग उद्भवतात, याचे वर्णन प्रस्तुत पाठात विनोदी शैलीत लेखकांनी केले आहे.

‘Kulup’ is written by Shripad Krishna Kolhatkar. The use of behavioural and situational humour is a speciality of this write up. This write up narrates about situations created in Bandunana’s life due to his obsession of locks.

शब्दार्थ:

1. कुलूप – टाळे, (a lock)
2. शौक – छंद (a hobby)
3. संग्रहालय – संग्रहस्थान (a museum)
4. कपाट – a cupboard
5. नाकेबंदी – a blockade
6. डाका – दरोडा (robbery)
7. हव्यास – उत्कट इच्छा (greed, obsession)
8. प्रसंग – घटना (an incident)
9. कुटुंब – परिवार (a family)
10. किल्ली – चावी (a key)
11. कोठी – धान्यागार (a granary)
12. लोहार – लोखंडाचे काम करणारा (a blacksmith)
13. दुर्घट – अवघड (difficult)
14. गृहस्थ – व्यक्ती, प्रापंचिक पुरुष (a person, gentleman)
15. मानी – अभिमानी (proud)
16. हकीगत – हकिकत, बातमी (news, narrative)
17. घुस्सा – राग (anger)
18. अनर्थ – मोठे संकट
19. गुदरणे – ओढवणे
20. विधिनिषेध – अमुक करू नये याबाबतचे नियम
21. विश्वासू – भरवशाचा (trustworthy)
22. नोकर – नोकरी करणारा (a servant)
23. कुचकामी – अगदी निरुपयोगी (useless)
24. अक्षरशत्रू – अक्षरशून्य (illiterate)
25. हर्षित – (हर्षभरित) आनंदित (very happy, ecstasic)
26. कल्पक – नवनवीन कल्पना काढण्यात तरबेज / शोधक, योजक (resourceful)
27. अकल्पित – अनपेक्षित (unexpected)
28. उत्तेजन – प्रोत्साहन (encouragement)
29. आश्रय – आधार (support)
30. कोतवाल – पोलिसांचा मुख्य अधिकारी (the chief police constable)
31. चमत्कार – आश्चर्यकारक गोष्ट (a miracle, a wonder)
32. जिन्नस – वस्तू (an item)
33. चावडी – (येथे अर्थ) पोलीस चौकी (a police station)
34. प्रयोग – प्रत्यक्ष क्रिया (an experiment)
35. निर्भय – न घाबरणारा (brave)
36. टोमणा – उपरोधिक शेरा (taunt)
37. सुदैवाने – नशिबाने (luckily)

टिपा:

1. जानवे – यज्ञोपवित (ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य या ज्ञातीतील मुलांच्या मुंजीच्या वेळी पवित्र चिन्ह म्हणून त्याच्या गळ्यात डाव्या खांदयावरून उजव्या खांदयाखाली धारण करावयाचे पवित्र सूत)
2. वसुधैव कुटुंबकम् – ‘सारे विश्वच माझे घर’ अशी भावना, संस्कृत सुभाषित
3. एडिसन – महान अमेरिकी संशोधक तसेच व्यवसायी. फोनोग्राफ आणि विद्युत दिव्याबरोबरच अनेक शोध लावले.
4. ‘सुभद्राहरण अथवा चौर्यविपाक’ – एक नाटक
5. आर्यभूमि – भारतभूमी

वाक्प्रचार:

1. नजरेस पडणे – दृष्टीस पडणे
2. हाडे खिळखिळी होणे – खूप मार लागणे
3. स्वाधीन करणे – हवाली करणे
4. स्तुती करणे – प्रशंसा करणे
5. घुस्सा होणे – रागावणे
6. डोळे पांढरे होणे – अतिशय घाबरणे
7. तिळपापड होणे – रागराग करणे, संताप होणे

Balbharti Maharashtra State Board Class 9 English Solutions My English Coursebook Chapter 1.1 Walk a Little Slower Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 9 My English Coursebook Solutions Chapter 1.1 Walk a Little Slower

My English Coursebook Std 9 Digest Chapter 1.1 Walk a Little Slower Textbook Questions and Answers

Warming up!

Chit-chat:

Form pairs or groups of four. Use these questions to start a conversation with your friends.

• Are you a talkative person?
• Do you like to share your thoughts?
• What would you like to do after 10th?

My Thoughts:

1. Form groups of 4-6. Discuss the following with your friends in the group and then complete the sentences.

Question 1.
Form groups of 4-6. Discuss the following with your friends in the group and then complete the sentences.

English Workshop:

1. Read the poem aloud.

Question 1.
Read the poem aloud.

2. Put the words given in brackets in the proper blanks.

Question 1.
Put the words given in brackets in the proper blanks.
(a) The ………….. is talking to its . (father/child)
(b) The …………. is leading and the …………. is following. (father/child)
(c) Someday the ……………. will become a ………… (father/child)
(d) The ………….. does not wish to fall while following its …………… (father/child)
Answer:
(a) The child is talking to its father. (father/child)
(b) The father is leading and the child is following, (father/child)
(c) Someday the child will become a father. (father/child)
(d) The child does not wish to fall while following its father. (father/child)

2. Find and write pairs of rhyming words from the poem. (Words that appear at the end of the line.)

Question 1.
Find and write pairs of rhyming words from the poem. (Words that appear at the end of the line.)
Answer:

1. small-fall
2. see-me.
3. be-me
4. true-you.

3. The meanings of the words in the following pairs show that they are related

Find five more pairs of related words:
Examples :

• teacher: …………….
• doctor: ………………
• give: ………………….
• ………………………….
• ………………………….

Question 1.
Find five more pairs of related words:
Answer:

1. teacher ⇄ student
2. doctor ⇄ patient
3. give ⇄ take
4. owner ⇄ servant
5. come ⇄ go.

4. The child in the poem requests his father to walk slower. Here, the poet implies that the child wants to understand his father’s actions better. The child would like to act the same way, but wants the father to be more understanding towards the child’s needs. What is implied in the following lines?

Question a.
Sometimes your steps are very fast…
Answer:
Sometimes the father’s actions are too quick for the child to follow them properly.

Question b.
Sometimes your steps are hard to see …
Answer:
Sometimes the actions of the father are so difficult that the child cannot understand, observe and act accordingly.

Question c.
I would want to lead just right…
Answer:
The child who is grown up now wants to guide his child correctly in the journey of his life.

Question d.
And know that I was true …
Answer:
The grown up child is confident about his opinions, judgements and actions in his life. He was correct and sincere throughout his life like his father.

5. Using your own ideas, frame three sentences that show continuous action.
Example: You are leading me.

Question 1.
Using your own ideas, frame three sentences that show continuous action.
Answer:

1. My elder sister was helping me with my studies.
2. He is making us laugh.
3. Our team players are gaining confidence.

6. Using your own ideas, frame at least three sentences that show future action or state.
Examples:
Who’ll (who will) want to follow me.
When I’m all grown up …

Question 1.
Using your own ideas, frame at least three sentences that show future action or state.
Answer:

1. Who will want to participate in the elocution competition?
2. When I’m in Std. X.
3. They are going to arrive tomorrow.
4. I’ll be 16 years old in 2018.

7. Discuss the following and write the summary of your discussion in the form of bullet points.

Question a.
How are certain ideas/customs/knowledge passed on from one generation to the next?
Answer:

1. preserved by forefathers and passed on to new generations
2. continued to exist till this date
3. mythological literature, vedas, folklores, fables and arts instilled cultural values into them
4. known to them through celebrations of festival and religious ceremonies
5. Every community wants to preserve their cultural heritage because of their conservative mindset

Question b.
Is it necessary for children to follow the footsteps of their forefathers? If yes, why? Why is it sometimes necessary to change the old ways?
Answer:

1. Yes, it is necessary to follow the footsteps of our forefathers
2. because of its importance in life and the moral values it involves
3. Sometimes it is necessary to change the old ways because many of the traditions and customs are based on superstitions which cannot be explained by reason or science
4. have to accept good modern ideas
5. To safeguard the moral standard of people which is declining everywhere

8. Do you have a role model? What qualities do you appreciate in your role model?

Question 1.
Do you have a role model? What qualities do you appreciate in your role model?
Answer:
My role model is Dr. A.P.J. Abdul Kalam, the former President of India. He was known as the Missile-man – the man behind India’s missile programme. I appreciate his intelligence, dedication to his duty, hard work, serenity and simplicity, his commitment to inspire and guide the youth of India, there was no change in his simplicity, politeness, humility and thoughtfulness even in his capacity as the President.

9. Think of an occasion when you did not like the decision/actions of your family members but realised later on that they were tight. Write about it in 5-8 lines.

Question 1.
Think of an occasion when you did not like the decision/actions of your family members but realised later on that they were tight. Write about it in 5-8 lines.
Answer:
Our class went for a trip to Lonavala. Before going there, all elderly persons warned me not to venture on any risky place especially if it is a river. At Lonavala, we saw a big river. All students were enjoying on the bank of the river. Some started swimming in it. I also tried to enter the river but suddenly slipped and fell into the river. I did not know swimming. I began to drown. I was terrified and cried for help. One of our teachers knew swimming. He boldly jumped into the river.

He swam towards me and holding my hand firmly brought me to the bank of river. I lay unconscious. Water in my stomach was removed. I felt a little better but could not enjoy the picnic anymore. The dangerous situation taught me the lesson of a life time. I realised that my family was right and decided never to disregard my parent’s advice.

10. Within two minutes, write as many phrases or sentences as you can using ‘a little’.

Question 1.
Within two minutes, write as many phrases or sentences as you can using ‘a little’.
Answer:

• a little while.
• I need a little more time.
• Move a little forward.
• a little earlier.
• a little smaller.
• You just need a little bit of luck.
• a little old lady.
• quite a little milk.
• a little confusion.
• I found him a little smarter.
• a little improved.

My English Coursebook 9th Class Solutions Chapter 1.1 Walk a Little Slower Additional Important Questions and Answers

Read the following extract and do the activities:

Simple Factual Activities:

Question 1.
What would happen if the child tried to walk fast? Why?
Answer:
If the child tried to walk fast he/she will not be able to properly understand the actions, thoughts, etc. of his/her father and will fail to achieve success in life.

Complex Factual Activities:

Question 1.
Does the word ‘walk’ refer only to the act of walking? What does the poet actually mean to say?
Answer:
No, the word ‘walk’ does not refer here only to the act of walking. The poet actually wants to say that the father should communicate his thoughts and feelings to the child and help him/her to learn or become familiar with the ways of life by showing him/her or explaining the child how to behave and act for living a good life.

Question 2.
What do the ‘footsteps’ of the father refer to?
Answer:
The ‘footsteps’ of the father refers here to the father’s mannerisms, distinctive and individual gestures, traits of speaking and behaving, his actions and his all other characteristics that makes a person successful in life.

Question 3.
What qualities of your parents/eiders would you like to adopt?
Answer:
Their ability, noble thoughts and actions, kindness and love for others, discipline, hard work, I honesty, perseverance and to remain happy in good or bad condition.

Appreciation of Poem:

1. Title: ‘Walk a little slower…’
2. Poet/Poetess: The poet is unknown.
3. Theme/Central Idea: The importance of l the father as a role model is the central idea of the poem. The child in the poem wants to observe and imitate the life led by his/her father. Hence the I child requests the father to be more considerate towards his/her needs.
4. Rhyme Scheme: The rhyme scheme of the stanzas is ‘abeb’.
5. Figure of Speech: Alliteration and metaphor
6. Special Features: This poem is a dramatic monologue. Dramatic monologue is a kind of poem in which the speech does not reveal the poet’s own thoughts. Instead, the thoughts of the character speaking are expressed.
7. Favourite Lines: My favourite lines from the poem are:
“I’m following in your footsteps And I don’t want to fall.”
Then I will have a little child Who’ll want to follow me.
8. Why I like the poem: I like this poem for its sheer simplicity. There is not a single difficult word in the poem. This helps me understand the poem fully. Even the implied meanings are easy to guess.

Balbharti Maharashtra State Board Class 9 Maths Solutions covers the Practice Set 4.5 Algebra 9th Class Maths Part 1 Answers Solutions Chapter 4 Ratio and Proportion.

Practice Set 4.5 Algebra 9th Std Maths Part 1 Answers Chapter 4 Ratio and Proportion

Question 1.
Which number should be subtracted from 12, 16 and 21 so that resultant numbers are in continued proportion?
Solution:
Let the number to be subtracted be x.
∴ (12 – x), (16 – x) and (21 – x) are in continued proportion.

∴ 84 – 4x = 80 – 5x
∴ 5x – 4x = 80 – 84
∴ x = -4
∴ -4 should be subtracted from 12,16 and 21 so that the resultant numbers in continued proportion.

Question 2.
If (28 – x) is the mean proportional of (23 – x) and (19 – x), then find the value ofx.
Solution:
(28 – x) is the mean proportional of (23 – x) and (19-x). …[Given]

∴ -5(19 – x) = 9(28 – x)
∴ -95 + 5x = 252 – 9x
∴ 5x + 9x = 252 + 95
∴ 14x = 347
∴ x = \(\frac { 347 }{ 14 }\)

Question 3.
Three numbers are in continued proportion, whose mean proportional is 12 and the sum of the remaining two numbers is 26, then find these numbers.
Solution:
Let the first number be x.
∴ Third number = 26 – x
12 is the mean proportional of x and (26 – x).
∴ \(\frac { x }{ 12 }\) = \(\frac { 12 }{ 26 – x }\)
∴ x(26 – x) = 12 x 12
∴ 26x – x² = 144
∴ x² – 26x + 144 = 0
∴ x² – 18x – 8x + 144 = 0
∴ x(x – 18) – 8(x – 18) = 0
∴ (x – 18) (x – 8) = 0
∴ x = 18 or x = 8
∴ Third number = 26 – x = 26 – 18 = 8 or 26 – x = 26 – 8 = 18
∴ The numbers are 18, 12, 8 or 8, 12, 18.

Question 4.
If (a + b + c)(a – b + c) = a² + b² + c², show that a, b, c are in continued proportion.
Solution:
(a + b + c)(a – b + c) = a² + b² + c² …[Given]
∴ a(a – b + c) + b(a – b + c) + c(a – b + c) = a2 + b2 + c2
∴ a² – ab + ac + ab – b² + be + ac – be + c² = a² + b² + c²
∴ a² + 2ac – b² + c² = a² + b² + c²
∴ 2ac – b² = b²
∴ 2ac = 2b²
∴ ac = b²
∴ b² = ac
∴ a, b, c are in continued proportion.

Question 5.
If \(\frac { a }{ b }\) = \(\frac { b }{ c }\) and a, b, c > 0, then show that,
i. (a + b + c)(b – c) = ab – c²
ii. (a² + b²)(b² + c²) = (ab + be)²
iii. \(\frac{a^{2}+b^{2}}{a b}=\frac{a+c}{b}\)
Solution:
Let \(\frac { a }{ b }\) = \(\frac { b }{ c }\) = k
∴ b = ck
∴ a = bk =(ck)k
∴ a = ck² …(ii)

i. (a + b + c)(b – c) = ab – c²
L.H.S = (a + b + c) (b – c)
= [ck² + ck + c] [ck – c] … [From (i) and (ii)]
= c(k² + k + 1) c (k – 1)
= c² (k² + k + 1) (k – 1)
R.H.S = ab – c²
= (ck²) (ck) – c² … [From (i) and (ii)]
= c²k³ – c²
= c²(k³ – 1)
= c² (k – 1) (k² + k + 1) … [a³ – b³ = (a – b) (a² + ab + b²]
∴ L.H.S = R.H.S
∴ (a + b + c) (b – c) = ab – c²

ii. (a² + b²)(b² + c²) = (ab + bc)²
b = ck; a = ck²
L.H.S = (a² + b²) (b² + c²)
= [(ck²) + (ck)²] [(ck)² + c²] … [From (i) and (ii)]
= [c²k⁴ + c²k²] [c²k² + c²]
= c²k² (k² + 1) c² (k² + 1)
= c4k² (k² + 1)²
R.H.S = (ab + bc)²
= [(ck²) (ck) + (ck)c]² …[From (i) and (ii)]
= [c²k³ + c²k]²
= [c²k (k² + 1)]2 = c⁴(k² + 1)²
∴ L.H.S = R.H.S
∴ (a² + b²) (b² + c²) = (ab + bc)²

iii. \(\frac{a^{2}+b^{2}}{a b}=\frac{a+c}{b}\)

9th Standard Algebra Practice Set 4.5 Question 6. Find mean proportional of \(\frac{x+y}{x-y}, \frac{x^{2}-y^{2}}{x^{2} y^{2}}\).
Solution:
Let a be the mean proportional of \(\frac{x+y}{x-y}\) and \(\frac{x^{2}-y^{2}}{x^{2} y^{2}}\)

Balbharti Maharashtra State Board Class 8 Maths Solutions covers the Practice Set 2.3 8th Std Maths Answers Solutions Chapter 2 Parallel Lines and Transversals.

Practice Set 2.3 8th Std Maths Answers Chapter 2 Parallel Lines and Transversals

Question 1.
Draw a line l. Take a point A outside the line. Through point A draw a line parallel to line l.
Solution:
Steps of construction:

1. Draw a line l and take any point A outside the line.
2. Place a set-square, such that one arm of the right angle passes through A and the other arm is on line l.
3. Place the second set-square as shown in the figure such that the vertex of the right angle is at point A.
4. Hold the two set-squares in place and draw a line parallel to line l through the edge of the second set-square. Name the line as m.

Line m is the required line parallel to line l and passing through point A.

Question 2.
Draw a line l. Take a point T outside the line. Through point T draw a line parallel to line l.
Solution:
Steps of construction:

1. Draw a line l and take any point T outside the line.
2. Place a set-square, such that one arm of the right angle passes through T and the other arm is on line l.
3. Place the second set-square as shown in the figure such that the vertex of the right angle is at point T.
4. Hold the two set-squares in place and draw a line parallel to line l through the edge of the second set-square. Name the line as m.

Line m is the required line parallel to line l and passing through point T.

Question 3.
Draw a line m. Draw a line n which is parallel to line m at a distance of 4 cm from it.
Solution:
Steps of construction:

1. Draw a line m and take any two points M and N on the line.
2. Draw perpendiculars to line m at points M and N.
3. On the perpendicular lines take points S and T at a distance 4 cm from points M and N respectively.
4. Draw a line through points S and T. Name the line as n.

Line n is parallel to line m at a distance of 4 cm from it.

Balbharti Maharashtra State Board Class 8 Maths Solutions covers the Practice Set 1.2 8th Std Maths Answers Solutions Chapter 1 Rational and Irrational Numbers.

Practice Set 1.2 8th Std Maths Answers Chapter 1 Rational and Irrational Numbers

Question 1.
Compare the following numbers.
i. 7, -2
ii. 0, \(\frac { -9 }{ 5 }\)
iii. \(\frac { 8 }{ 7 }\), 0
iv. \(-\frac{5}{4}, \frac{1}{4}\)
v. \(\frac{40}{29}, \frac{141}{29}\)
vi. \(-\frac{17}{20},-\frac{13}{20}\)
vii. \(\frac{15}{12}, \frac{7}{16}\)
viii. \(-\frac{25}{8},-\frac{9}{4}\)
ix. \(\frac{12}{15}, \frac{3}{5}\)
x. \(-\frac{7}{11},-\frac{3}{4}\)
Solution:
i. 7, -2
If a and b are positive numbers such that a < b, then -a > -b.
Since, 2 < 7 ∴ -2 > -7

ii. 0, \(\frac { -9 }{ 5 }\)
On a number line, \(\frac { -9 }{ 5 }\) is to the left of zero.
∴ 0 > \(\frac { -9 }{ 5 }\)

iii. \(\frac { 8 }{ 7 }\), 0
On a number line, zero is to the left of \(\frac { 8 }{ 7 }\) .
∴ \(\frac { 8 }{ 7 }\) > 0

iv. \(-\frac{5}{4}, \frac{1}{4}\)
We know that, a negative number is always less than a positive number.
∴ \(-\frac{5}{4}<\frac{1}{4}\)

v. \(\frac{40}{29}, \frac{141}{29}\)
Here, the denominators of the given numbers are the same.
Since, 40 < 141
∴ \(\frac{40}{29}<\frac{141}{29}\)

vi. \(-\frac{17}{20},-\frac{13}{20}\)
Here, the denominators of the given numbers are the same.
Since, 17 < 13
∴ -17 < -13
∴ \(-\frac{17}{20}<-\frac{13}{20}\)

vii. \(\frac{15}{12}, \frac{7}{16}\)
Here, the denominators of the given numbers are not the same.
LCM of 12 and 16 = 48

Alternate method:
15 × 16 = 240
12 × 7 = 84
Since, 240 > 84
∴ 15 × 16 > 12 × 7

viii. \(-\frac{25}{8},-\frac{9}{4}\)
Here, the denominators of the given numbers are not the same.
LCM of 8 and 4 = 8

ix. \(\frac{12}{15}, \frac{3}{5}\)
Here, the denominators of the given numbers are not the same.
LCM of 15 and 5 = 15

x. \(-\frac{7}{11},-\frac{3}{4}\)
Here, the denominators of the given numbers are not the same.
LCM of 11 and 4 = 44

Maharashtra Board Class 8 Maths Solutions Chapter 1 Rational and Irrational Numbers Practice Set 1.2 Questions and Activities

Question 1.
Verify the following comparisons using a number line. (Textbook pg. no, .3)
i. 2 < 3 but – 2 > – 3
ii. \(\frac{5}{4}<\frac{7}{4}\) but \(\frac{-5}{4}<\frac{-7}{4}\)
Solution:

We know that, on a number line the number to the left is smaller than the other.
∴ 2 < 3 and -3 < -2
i.e. 2 < 3 and -2 > -3

Balbharti Maharashtra State Board Class 9 Maths Solutions covers the Problem Set 7 Algebra 9th Class Maths Part 1 Answers Solutions Chapter 7 Statistics.

Problem Set 7 Algebra 9th Std Maths Part 1 Answers Chapter 7 Statistics

Question 1.
Write the correct alternative answer for each of the following questions.

i. Which of the following data is not primary ?
(A) By visiting a certain class, gathering information about attendance of students.
(B) By actual visit to homes, to find number of family members.
(C) To get information regarding plantation of soyabean done by each farmer from the village Talathi.
(D) Review the cleanliness status of canals by actually visiting them.
Answer:
(C) To get information regarding plantation of soyabean done by each farmer from the village Talathi.

ii. What is the upper class limit for the class 25 – 35?
(A) 25
(B) 35
(C) 60
(D) 30
Answer:
(B) 35

iii. What is the class-mark of class 25 – 35?
(A) 25
(B) 35
(C) 60
(D) 30
Answer:
(D) 30

iv. If the classes are 0 – 10, 10 – 20, 20 – 30, …, then in which class should the observation 10 be included?
(A) 0 – 10
(B) 10 – 20
(C) 0 – 10 and 10-20 in these 2 classes
(D) 20 – 30
Answer:
(B) 10 – 20

v. If \(\overline { x }\) is the mean of x₁, x₂, ……. , x_n and \(\overline { y }\) is the mean of y₁, y₂, ….. y_n and \(\overline { z }\) is the mean of x₁,x₂, …… , x_n , y₁, y₂, …. y_n , then z = ?

Answer:
x₁, x₂, x₃, ……. , x_n
∴ \(\overline{x}=\frac{\sum x}{\mathrm{n}}\)
∴ n\(\overline{x}\) = ∑x
Similarly, n\(\overline{y}\) = ∑y
Now,

\(\text { (A) } \frac{\overline{x}+\overline{y}}{2}\)

vi. The mean of five numbers is 50, out of which mean of 4 numbers is 46, find the 5th number.
(A) 4
(B) 20
(C) 434
(D) 66
Answer:
5^th number = Sum of five numbers – Sum of four numbers
= (5 x 50) – (4 x 46)
= 250 – 184
= 66
(D) 66

vii. Mean of 100 observations is 40. The 9th observation is 30. If this is replaced by 70 keeping all other observations same, find the new mean.
(A) 40.6
(B) 40.4
(C) 40.3
(D) 40.7
Answer:
New mean = \(\frac { 4000-30+70 }{ 100 }\)
= 40.4
(B) 40.4

viii. What is the mode of 19, 19, 15, 20, 25, 15, 20, 15?
(A) 15
(B) 20
(C) 19
(D) 25
Answer:
(A) 15

ix. What is the median of 7, 10, 7, 5, 9, 10 ?
(A) 7
(B) 9
(C) 8
(D) 10
Answer:
(C) 8

x. From following table, what is the cumulative frequency of less than type for the class 30 – 40?

(A) 13
(B) 15
(C) 35
(D) 22
Answer:
Cumulative frequency of less than type for the class 30 – 40 = 7 + 3 + 12 + 13 = 35
(C) 35

Question 2.
The mean salary of 20 workers is ₹10,250. If the salary of office superintendent is added, the mean will increase by ₹ 750. Find the salary of the office superintendent.
Solution:
\( \text { Mean }=\frac{\text { The sum of all observations }}{\text { Total number of observations }}\)
∴ The sum of all observations = Mean x Total number of observations
The mean salary of 20 workers is ₹ 10,250.
∴ Sum of the salaries of 20 workers
= 20 x 10,250
= ₹ 2,05,000 …(i)
If the superintendent’s salary is added, then mean increases by 750
new mean = 10, 250 + 750 = 11,000
Total number of people after adding superintendent = 20 + 1 = 21
∴ Sum of the salaries including the superintendent’s salary = 21 x 11,000 = ₹ 2,31,000 …(ii)
∴ Superintendent salary = sum of the salaries including superintendent’s salary – sum of salaries of 20 workers
= 2, 31,00 – 2,05,000 …[From (i) and (ii)]
= 26,000
∴ The salary of the office superintendent is ₹ 26,000.

Question 3.
The mean of nine numbers is 77. If one more number is added to it, then the mean increases by 5. Find the number added in the data.
Solution:
∴ \( \text { Mean }=\frac{\text { The sum of all observations }}{\text { Total number of observations }}\)
∴ The sum of all observations = Mean x Total number of observations mean of nine numbers is 77
∴ sum of 9 numbers = 11 x 9 = 693 …(i)
If one more number is added, then mean increases by 5
mean of 10 numbers = 77 + 5 = 82
∴ sum of the 10 numbers = 82 x 10 = 820 …(ii)
∴ Number added = sum of the 10 numbers – sum of the 9 numbers = 820 – 693 … [From (i) and (ii)]
= 127
∴ The number added in the data is 127.

Question 4.
The monthly maximum temperature of a city is given in degree Celsius in the following data. By taking suitable classes, prepare the grouped frequency distribution table
29.2, 29.0, 28.1, 28.5, 32.9, 29.2, 34.2, 36.8, 32.0, 31.0, 30.5, 30.0, 33, 32.5, 35.5, 34.0, 32.9, 31.5, 30.3, 31.4, 30.3, 34.7, 35.0, 32.5, 33.5.29.0. 29.5.29.9.33.2.30.2
From the table, answer the following questions.
i. For how many days the maximum temperature was less than 34°C?
ii. For how many days the maximum temperature was 34°C or more than 34°C?
Solution:

i. Number of days for which the maximum temperature was less than 34°C
= 8 + 8 + 8 = 24
ii. Number of days for which the maximum temperature was 34°C or more than 34°C
= 5 + 1 = 6

Question 5.
If the mean of the following data is 20.2, then find the value of p.

Solution:

∴ 20.2 (30 + p) = 610 + 20p
∴ 606 + 20.2p = 610 + 20p
∴ 20.2p – 20p = 610 – 606
∴ 0.2p = 4
∴ p = \(\frac { 4 }{ 0.2 }\) = \(\frac { 40 }{ 2 }\) = 20
∴ p = 20

Question 6.
There are 68 students of 9th standard from Model Highschool, Nandpur. They have scored following marks out of 80, in written exam of mathematics.
70, 50, 60, 66, 45, 46, 38, 30, 40, 47, 56, 68,
80, 79, 39, 43, 57, 61, 51, 32, 42, 43, 75, 43,
36, 37, 61, 71, 32, 40, 45, 32, 36, 42, 43, 55,
56, 62, 66, 72, 73, 78, 36, 46, 47, 52, 68, 78,
80, 49, 59, 69, 65, 35, 46, 56, 57, 60, 36, 37,
45, 42, 70, 37,45, 66, 56, 47
By taking classes 30 – 40, 40 – 50, …. prepare the less than type cumulative frequency table. Using the table, answer the following questions:

i. How many students have scored marks less than 80?
ii. How many students have scored marks less than 40?
iii. How many students have scored marks less than 60?
Solution:
Class

i. 66 students have scored marks less than 80.
ii. 14 students have scored marks less than 40.
iii. 45 students have scored marks less than 60.

Question 7.
By using data in example (6), and taking classes 30 – 40, 40 – 50,… prepare equal to or more than type cumulative frequency table and answer the following questions based on it.
i. How many students have scored marks 70 or more than 70?
ii. How many students have scored marks 30 or more than 30?
Solution:

i. 11 students have scored marks 70 or more than 70.
ii. 68 students have scored marks 30 or more than 30.

Question 8.
There are 10 observations arranged in ascending order as given below.
45, 47, 50, 52, JC, JC + 2, 60, 62, 63, 74. The median of these observations is 53.
Find the value of JC. Also find the mean and the mode of the data.
Solution:
i. Given data in ascending order:
45,47, 50, 52, x, JC+2, 60, 62, 63, 74.
∴ Number of observations (n) = 10 (i.e., even)
∴ Median is the average of middle two observations
Here, the 5th and 6th numbers are in the middle position.
∴
∴ 106 = 2x + 2
∴ 106 – 2 = 2x
∴ 104 = 2x
∴ x = 52
∴ The given data becomes:
45, 47, 50, 52, 52, 54, 60, 62, 63, 74.

∴ The mean of the given data is 55.9.

iii. Given data in ascending order:
45, 47, 50, 52, 52, 54, 60, 62, 63, 74.
∴ The observation repeated maximum number of times = 52
∴ The mode of the given data is 52.

Maharashtra Board Class 9 Maths Chapter 7 Statistics Problem Set 7 Intext Questions and Activities

Question 1.
To show following information diagrammatically, which type of bar- diagram is suitable?
i. Literacy percentage of four villages.
ii. The expenses of a family on various items.
iii. The numbers of girls and boys in each of five divisions.
iv. The number of people visiting a science exhibition on each of three days.
v. The maximum and minimum temperature of your town during the months from January to June.
vi. While driving a two-wheeler, number of people wearing helmets and not wearing helmet in 100 families.
(Textbook pg. no. 112)
Solution:
i. Percentage bar diagram
ii. Sub-divided bar diagram
iii. Sub-divided bar diagram
iv. Sub-divided bar diagram
v. Sub-divided bar diagram
vi. Sub-divided bar diagram

Question 2.
You gather information for several reasons. Take a few examples and discuss whether the data is primary or secondary.
(Textbook pg. no, 113)
[Students should attempt the above activity on their own.]

Balbharti Maharashtra State Board Class 9 Maths Solutions covers the Practice Set 7.5 Algebra 9th Class Maths Part 1 Answers Solutions Chapter 7 Statistics.

Practice Set 7.5 Algebra 9th Std Maths Part 1 Answers Chapter 7 Statistics

Question 1.
Yield of soyabean per acre in quintal in Mukund’s field for 7 years was 10, 7, 5,3, 9, 6, 9. Find the mean of yield per acre.
Solution:

Mean = 7
The mean of yield per acre is 7 quintals.

Question 2.
Find the median of the observations, 59, 75, 68, 70, 74, 75, 80.
Solution:
Given data in ascending order:
59, 68, 70, 74, 75, 75, 80
∴ Number of observations(n) = 7 (i.e., odd)
∴ Median is the middle most observation
Here, 4th number is at the middle position, which is = 74
∴ The median of the given data is 74.

Question 3.
The marks (out of 100) obtained by 7 students in Mathematics examination are given below. Find the mode for these marks.
99, 100, 95, 100, 100, 60, 90
Solution:
Given data in ascending order:
60, 90, 95, 99, 100, 100, 100
Here, the observation repeated maximum number of times = 100
∴ The mode of the given data is 100.

Question 4.
The monthly salaries in rupees of 30 workers in a factory are given below.
5000, 7000, 3000, 4000, 4000, 3000, 3000,
3000, 8000, 4000, 4000, 9000, 3000, 5000,
5000, 4000, 4000, 3000, 5000, 5000, 6000,
8000, 3000, 3000, 6000, 7000, 7000, 6000,
6000, 4000
From the above data find the mean of monthly salary.
Solution:

∴ The mean of monthly salary is ₹ 4900.

Question 5.
In a basket there are 10 tomatoes. The weight of each of these tomatoes in grams is as follows:
60, 70, 90, 95, 50, 65, 70, 80, 85, 95.
Find the median of the weights of tomatoes.
Solution:
Given data in ascending order:
50, 60, 65, 70, 70, 80 85, 90, 95, 95
∴ Number of observations (n) = 10 (i.e., even)
∴ Median is the average of middle two observations
Here, 5th and 6th numbers are in the middle position
∴ Median = \(\frac { 70+80 }{ 2 }\)
∴ Median = \(\frac { 150 }{ 2 }\)
∴ The median of the weights of tomatoes is 75 grams.

Question 6.
A hockey player has scored following number of goals in 9 matches: 5, 4, 0, 2, 2, 4, 4, 3,3.
Find the mean, median and mode of the data.
Solution:
i. Given data: 5, 4, 0, 2, 2, 4, 4, 3, 3.
Total number of observations = 9


∴ The mean of the given data is 3.

ii. Given data in ascending order:
0,2, 2, 3, 3, 4, 4, 4,5
∴ Number of observations(n) = 9 (i.e., odd)
∴ Median is the middle most observation
Here, the 5^th number is at the middle position, which is 3.
∴ The median of the given data is 3.

iii. Given data in ascending order:
0,2, 2, 3, 3, 4, 4, 4,5
Here, the observation repeated maximum number of times = 4
∴ The mode of the given data is 4.

Question 7.
The calculated mean of 50 observations was 80. It was later discovered that observation 19 was recorded by mistake as 91. What Was the correct mean?
Solution:
Here, mean = 80, number of observations = 50
\( \text { Mean }=\frac{\text { The sum of all observations }}{\text { Total number of observations }}\)
∴ The sum of all observations = Mean x Total number of observations
∴ The sum of 50 observations = 80 x 50
= 4000
One of the observation was 19. However, by mistake it was recorded as 91.
Sum of observations after correction = sum of 50 observation + correct observation – incorrect observation
= 4000 + 19 – 91
= 3928
∴ Corrected mean

= 78.56
∴ The corrected mean is 78.56.

Question 8.
Following 10 observations are arranged in ascending order as follows. 2, 3 , 5 , 9, x + 1, x + 3, 14, 16, 19, 20. If the median of the data is 11, find the value of x.
Solution:
Given data in ascending order :
2, 3, 5, 9, x + 1, x + 3, 14, 16, 19, 20.
∴ Number if observations (n) = 10 (i.e., even)
∴ Median is the average of middle two observations
Here, the 5th and 6th numbers are in the middle position.
∴ \( \text { Median }=\frac{(x+1)+(x+3)}{2}\)
∴ 11 = \(\frac { 2x+4 }{ 2 }\)
∴ 22 = 2x + 4
∴ 22 – 4 = 2x
∴ 18 = 2x
∴ x = 9

Question 9.
The mean of 35 observations is 20, out of which mean of first 18 observations is 15 and mean of last 18 observations is 25. Find the 18th observation.
Solution:
\( \text { Mean }=\frac{\text { The sum of all observations }}{\text { Total number of observations }}\)
∴ The sum of all observations
= Mean x Total number of observations
The mean of 35 observations is 20
∴ Sum of 35 observations = 20 x 35 = 700 ,..(i)
The mean of first 18 observations is 15
Sum of first 18 observations =15 x 18
= 270 …(ii)
The mean of last 18 observations is 25 Sum of last 18 observations = 25 x 18
= 450 …(iii)
∴ 18^th observation = (Sum of first 18 observations + Sum of last 18 observations) – (Sum of 35 observations)
= (270 + 450) – (700) … [From (i), (ii) and (iii)]
= 720 – 700 = 20
The 18^th observation is 20.

Question 10.
The mean of 5 observations is 50. One of the observations was removed from the data, hence the mean became 45. Find the observation which was removed.
Solution:
\( \text { Mean }=\frac{\text { The sum of all observations }}{\text { Total number of observations }}\)
∴ The sum of all observations = Mean x Total number of observations
The mean of 5 observations is 50
Sum of 5 observations = 50 x 5 = 250 …(i)
One observation was removed and mean of remaining data is 45.
Total number of observations after removing one observation = 5 – 1 = 4
Now, mean of 4 observations is 45.
∴ Sum of 4 observations = 45 x 4 = 180 …(ii)
∴ Observation which was removed
= Sum of 5 observations – Sum of 4 observations = 250 – 180 … [From (i) and (ii)]
= 70
∴ The observation which was removed is 70.

Question 11.
There are 40 students in a class, out of them 15 are boys. The mean of marks obtained by boys is 33 and that for girls is 35. Find out the mean of all students in the class.
Solution:
Total number of students = 40
Number of boys =15
∴ Number of girls = 40 – 15 = 25
The mean of marks obtained by 15 boys is 33
Here, sum of the marks obtained by boys
= 33 x 15
= 495 …(i)
The mean of marks obtained by 25 girls is 35 Sum of the marks obtained by girls = 35 x 25
= 875 …(ii)
Sum of the marks obtained by boys and girls = 495 + 875 … [From (i) and (ii)]
= 1370
∴ Mean of all the students

= 34.25
∴ The mean of all the students in the class is 34.25.

Question 12.
The weights of 10 students (in kg) are given below:
40, 35, 42, 43, 37, 35, 37, 37, 42, 37. Find the mode of the data.
Solution:
Given data in ascending order:
35, 35, 37, 37, 37, 37, 40, 42, 42, 43
∴ The observation repeated maximum number of times = 37
∴ Mode of the given data is 37 kg

Question 13.
In the following table, the information is given about the number of families and the siblings in the families less than 14 years of age. Find the mode of the data.

Solution:
Here, the maximum frequency is 25.
Since, Mode = observations having maximum frequency
∴ The mode of the given data is 2.

Question 14.
Find the mode of the following data.

Solution:
Here, the maximum frequency is 9.
Since, Mode = observations having maximum frequency
But, this is the frequency of two observations.
∴ Mode = 35 and 37

Maharashtra Board Class 9 Maths Chapter 7 Statistics Practice Set 7.5 Intext Questions and Activities

Question 1.
The first unit test of 40 marks was conducted for a class of 35 students. The marks obtained by the students were as follows. Find the mean of the marks.
40, 35, 30, 25, 23, 20, 14, 15, 16, 20, 17, 37, 37, 20, 36, 16, 30, 25, 25, 36, 37, 39, 39, 40, 15, 16, 17, 30, 16, 39, 40, 35, 37, 23, 16.
(Textbook pg, no. 123)
Solution:
Here, we can add all observations, but it will be a tedious job. It is easy to make frequency distribution table to calculate mean.

= 27.31 marks (approximately)
∴ The mean of the mark is 27.31.

Balbharti Maharashtra State Board Class 9 Maths Solutions covers the Practice Set 7.4 Algebra 9th Class Maths Part 1 Answers Solutions Chapter 7 Statistics.

Practice Set 7.4 Algebra 9th Std Maths Part 1 Answers Chapter 7 Statistics

Question 1.
Complete the following cumulative frequency table:

Solution:

Question 2.
Complete the following Cumulative Frequency Table:

Solution:

Question 3.
The data is given for 62 students in a certain class regarding their mathematics marks out of 100. Take the classes 0 – 10, 10 – 20,… and prepare frequency distribution
table and cumulative frequency table more than or equal to type.
55. 60, 81, 90, 45, 65, 45, 52, 30, 85, 20, 10,
75, 95, 09, 20, 25, 39, 45, 50, 78, 70, 46, 64,
42. 58. 31, 82, 27, 11, 78, 97, 07, 22, 27, 36,
35, 40, 75, 80, 47, 69, 48, 59, 32, 83, 23, 17,
77, 45, 05, 23, 37, 38, 35, 25, 46, 57, 68, 45.
47,49
From the prcparcd table, answer the following questions :
i. How many students obtained marks 40 or above 40?
ii. How many students obtained marks 90 or above 90?
iii. How many students obtained marks 60 or above 60?
iv. What is the cumulative frequency of equal to or more than type of the class 0 – 10?
Solution:

i. 38 students obtained marks 40 or above 40.
ii. 3 students obtained marks 90 or above 90.
iii. 19 students obtained marks 60 or above 60.
iv. Cumulative frequency of equal to or more than type of the class 0 – 10 is 62.

Question 4.
Using the data In example (3) above, prepare less than type cumulative frequency table and answer the following questions.
i. How many students obtained less than 40 marks?
ii. How many students obtained less than 10 marks?
iii. How many students obtained less than 60 marks?
iv. Find the cumulative frequency of the class 50 – 60.
Solution:

i. 24 students obtained less than 40 marks.
ii. 3 students obtained less than 10 marks.
iii. 43 students obtained less than 60 marks.
iv. Cumulative frequency of the class 50 – 60 is 43.

Maharashtra Board Class 9 Maths Chapter 7 Statistics Practice Set 7.4 Intext Questions and Activities

Question 1.
The following information is regarding marks in mathematics, obtained out of 40, scored by 50 students of 9th std. ¡n the first unit test. (Textbook pg. no. 120)

From the table, fill in the blanks in the following statements.
i. For class interval 10 – 20 the lower class limit is _____ and upper class limit is _____
ii. How many students obtained marks less than 10? 2
iii. How many students obtained marks less than 20? 2 + ____ = 14
iv. How many students obtained marks less than 30? ______ + _____ = 34
v. How many students obtained marks less than 40? ______ + ______ =50
Solution:
i. 10, 20
iii. 12
iv. 14 + 20
v. 34 + 16

Question 2.
A sports club has organised a table-tennis tournaments. The following table gives the distribution of players ages. Find the cumulative frequencies equal to or more than the lower class limit and complete the table (Textbook pg. no. 121)
Solution:
Equal to lower limit or more than lower limit type of cumulative table.

Balbharti Maharashtra State Board Class 9 Maths Solutions covers the Practice Set 7.3 Algebra 9th Class Maths Part 1 Answers Solutions Chapter 7 Statistics.

Practice Set 7.3 Algebra 9th Std Maths Part 1 Answers Chapter 7 Statistics

Question 1.
For class interval 20 – 25 write the lower class limit and the upper class limit.
Answer:
Lower class limit = 20
Upper class limit = 25

Question 2.
Find the class-mark of the class 35-40.
Solution:
Class-mark

∴ Class-mark of the class 35 – 40 is 37.5

Question 3.
If class-mark is 10 and class width is 6, then find the class.
Solution:
Let the upper class limit be x and the lower class limit be y.
Class mark = 10 …[Given]
Class-mark

∴ x + y = 20 …(i)
Class width = 6 … [Given]
Class width = Upper class limit – Lower class limit
∴ x – y = 6 …(ii)
Adding equations (i) and (ii),
x + y = 20
x – y = 6
2x = 26
∴ x = 13
Substituting x = 13 in equation (i),
13 + y = 20
∴ y = 20 – 13
∴ y = 7
∴ The required class is 7 – 13.

Question 4.
Complete the following table.

Solution:
Let frequency of the class 14 – 15 be x then, from table,
5 + 14 + x + 4 = 35
∴ 23 + x = 35
∴ x = 35 – 23
∴ x = 12

Question 5.
In a ‘tree plantation’ project of a certain school there are 45 students of ‘Harit Sena.’ The record of trees planted by each student is given below:
3, 5, 7, 6, 4, 3, 5, 4, 3, 5, 4, 7, 5, 3, 6, 6, 5, 3, 4, 5, 7, 3, 5, 6, 4, 4, 3, 5, 6, 6, 4, 3, 5 ,7, 3, 4, 5, 7, 6, 4, 3, 5, 4, 4, 7.
Prepare a frequency distribution table of the data.
Solution:

Question 6.
The value of n upto 50 decimal places is given below:
3.14159265358979323846264338327950288419716939937510
From this information prepare an ungrouped frequency distribution table of digits appearing after the decimal point.
Solution:

Question 7.
In the tables given below, class-mark and frequencies is given. Construct the frequency tables taking inclusive and exclusive classes.
i.

ii.

Solution:
i. Let the Lower class limit and upper class limit of the class mark 5 be x and y respectively.

∴x + y = 10
Here, class width = 15 – 5 = 10
But, Class width = Upper class limit – Lower class limit
∴ y – x = 10
∴ -x + y = 10 …(ii)
Adding equations (i) and (ii),
x+ y = 10
-x + y = 10
∴ 2y = 20
∴ y = 10
Substituting y = 10 in equation (i),
∴ x + 10 = 10
∴ x = 0
∴ class with class-mark 5 is 0 – 10
Similarly, we can find the remaining classes.
∴ frequency table taking inclusive and exclusive classes.

ii. Let the lower class limit and upper class limit of the class mark 22 be x andy respectively.

∴ x + y = 44 …(i)
Here, class width = 24 – 22 = 2
But, Class width = Upper class limit – Lower class limit
∴ y – x = 2
∴ -x + y = 2 …. (ii)
Adding equations (i) and (ii),
x + y = 44
– x + y= 2
2y = 46
∴ y = 23
Substituting y = 23 in equation (i),
∴ x + 23 = 44
∴ x = 21
∴ class with class-mark 22 is 21 – 23
Similarly, we can find the remaining classes
∴ frequency table taking inclusive and exclusive classes.

Question 8.
In a school, 46 students of 9th standard, were told to measure the lengths of the pencils in their compass-boxes in Centimetres. The data collected was as follows:
16, 15, 7, 4.5, 8.5, 5.5, 5, 6.5, 6, 10, 12, 13,
4.5, 4.9, 16, 11, 9.2, 7.3, 11.4, 12.7, 13.9, 16,
5.5, 9.9, 8.4, 11.4, 13.1, 15, 4.8, 10, 7.5, 8.5,
6.5, 7.2, 4.5, 5.7, 16, 5.7, 6.9, 8.9, 9.2, 10.2, 12.3, 13.7, 14.5, 10
By taking exclusive classes 0-5, 5-10, 10-15,…. prepare a grouped frequency distribution table.
Solution:

Question 9.
In a village, the milk was collected from 50 milkmen at a collection center in litres as given below:
27, 75, 5, 99, 70, 12, 15, 20, 30, 35, 45, 80, 77,
90, 92, 72, 4, 33, 22, 15, 20, 28, 29, 14, 16, 20,
72, 81, 85, 10, 16, 9, 25, 23, 26, 46, 55, 56, 66,
67, 51, 57, 44, 43, 6, 65, 42, 36, 7, 35
By taking suitable classes, prepare grouped frequency distribution table.
Solution:

Question 10.
38 people donated to an organisation working for differently abled persons. The amount in rupees were as follows:
101, 500, 401, 201, 301, 160, 210, 125, 175,
190, 450, 151, 101, 351, 251, 451, 151, 260,
360, 410, 150, 125, 161, 195, 351, 170, 225,
260, 290, 310, 360, 425, 420, 100, 105, 170, 250, 100
i. By taking classes 100 – 149, 150 – 199, 200 – 249… prepare grouped frequency distribution table.
ii. From the table, find the number of people who donated ₹350 or more.
Solution:
i.

ii. Number of people who donated ₹ 350 or more = 4 + 4 + 2 + 1 = 11

Maharashtra Board Class 9 Maths Chapter 7 Statistics Practice Set 7.3 Intext Questions and Activities

Question 1.
The record of marks out of 20 in Mathematics in the first unit test is as follows:
20,6, 14, 10, 13, 15, 12, 14, 17. 17, 18, 1119,
9, 16. 18, 14, 7, 17, 20, 8, 15, 16, 10, 15, 12.
18, 17, 12, 11, 11, 10, 16, 14, 16, 18, 10, 7, 17,
14, 20, 17, 13, 15, 18, 20, 12, 12, 15, 10
Answer the following questions, from the above information.
a. How many students scored 15 marks?
b. How many students scored more than 15 marks?
c. How many students scored less than 15 marks?
d. What is the lowest score of the group?
e. What is the highest score of the group? (Textbook pg. no. 114)
Solution:
a. 5 students scored 15 marks.
b. 20 students scored more than 15 marks.
c. 25 students scored less than 15 marks.
d. 6 is the lowest score of the group.
e. 20 is the highest score of the group.

Question 2.
For the above Question prepare Frequency Distribution Table. (Textbook pg. no. 115)
Solution:

Balbharti Maharashtra State Board Class 9 Maths Solutions covers the Practice Set 7.2 Algebra 9th Class Maths Part 1 Answers Solutions Chapter 7 Statistics.

Practice Set 7.2 Algebra 9th Std Maths Part 1 Answers Chapter 7 Statistics

Question 1.
Classify following information as primary or secondary data.
i. Information of attendance of every student collected by visiting every class in a school
ii. The information of heights of students was gathered from school records and sent to the head office, as it was to be sent urgently.
iii. In the village Nandpur, the information collected from every house regarding students not attending school.
iv. For science project, information of trees gathered by visiting a forest.
Answer:
i. Primary data
ii. Secondary data
iii. Primary data
iv. Primary data