Class 6

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 10 बाबांचं पत्र Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 10 बाबांचं पत्र

Marathi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 10 बाबांचं पत्र Textbook Questions and Answers

1. एका शब्दात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
(अ) कठीण गेलेला पेपर
(आ) वैष्णवीला पत्र लिहणारे
(इ) परीक्षेतील गुणांपेक्षा महत्त्वाचे गुण
(ई) वैष्णवीसाठी बाबा आणणार असलेला खाऊ
उत्तर:
(अ) कठीण गेलेला पेपर – गणित
(आ) वैष्णवीला पत्र लिहणारे – बाबा
(इ) परीक्षेतील गुणांपेक्षा महत्त्वाचे गुण – आंतरिक गुण
(ई) वैष्णवीसाठी बाबा आणणार असलेला खाऊ – पुस्तके

2. एका वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न अ.
आईने दूरध्वनीवरून बाबांना कोणता निरोप दिला?
उत्तर:
‘सहामाही परीक्षेत गणिताचा पेपर खूपच कठीण गेल्यामुळे वैष्णवी फार निराश झाली आहे’ हा निरोप आईने बाबांना दूरध्वनीवरून दिला.

प्रश्न आ.
बाबांनी दूरध्वनीवरून बोलणे का पसंत केले नाही?
उत्तर:
बाबांना वैष्णवीशी हितगुज करावेसे वाटले, म्हणून बाबांनी दूरध्वनीवरून बोलणे पसंत केले नाही.

प्रश्न इ.
गणित विषय वैष्णवीचा लाडका होण्यासाठी बाबांनी कोणते उपाय सुचवले आहेत?
उत्तर:
गणित विषय वैष्णवीचा लाडका होण्यासाठी बाबांनी वैष्णवीला सांगितले की, गणिताचा पेपर कठीण गेला, म्हणून गणितानंतर असलेल्या विषयांचे पेपर अवघडच जाणार असे होत नाही ना! मग त्याच त्या गोष्टीचा विचार करत बसल्याने उरलेल्या पेपरवरही त्याचा विपरीत परिणाम होतो. ‘अगं, एखादया विषयात गुण कमी पडले, तर याचा अर्थ आपण आयुष्यात अपयशी झालो असे नाही.

तुला सांगतो, गणिताशी तू मैत्री कर. मग बघ गंमत या विषयाची. तुला मुळीच भीती वाटणार नाही. गणितातील संकल्पना, संबोध, क्रिया तू नीट समजून घे. उदाहरणे सोडवण्याचा चांगला सराव कर. हा विषय लवकरच तुझा लाडका होईल.’ हा उपाय सुचवला.

3. खालील शब्दांचे समानार्थी शब्द लिहा.

प्रश्न 1.
खालील शब्दांचे विरूद्धार्थी शब्द लिहा.

उत्तर:

4. खालील शब्दांचे विरूद्धार्थी शब्द लिहा.

प्रश्न 1.
खालील शब्दांचे विरूद्धार्थी शब्द लिहा.

उत्तर:

5.

प्रश्न अ.

उत्तर:

प्रश्न आ.

उत्तर:

6. सध्याच्या युगात पत्र पाठवण्याची कोणकोणती साधने उपलब्ध आहेत त्यांची यादी करा. 

प्रश्न 1.
सध्याच्या युगात पत्र पाठवण्याची कोणकोणती साधने उपलब्ध आहेत त्यांची यादी करा.
उत्तर:

1. पत्रपेटी
2. टपालगाडी
3. कुरिअर
4. ईमेल
5. विमान

7. दिवाळीच्या सुट्टीत तुम्ही काय काय गंमत करणार त्याची यादी बनवा.

प्रश्न 1.
दिवाळीच्या सुट्टीत तुम्ही काय काय गंमत करणार त्याची यादी बनवा.
उत्तरः

1. प्रथम मी नवीन कपडे विकत घेणार,
2. बाबांना सोबत घेऊन फटाके विकत घेणार.
3. आई बरोबर मामाच्या गावी जाणार.
4. आई व आजी यांना फराळ बनवण्यात मदत करणार.
5. मित्रांबरोबर मोकळ्या अंगणात फटाके वाजवणार.
6. शिक्षकांनी दिलेला गृहपाठ वेळेवर पूर्ण करेन.
7. मित्रांसोबत घराच्या अंगणात मातीचा किल्ला तयार करणार.
8. किल्ल्यावर शिवाजी महाराज व इतर शिपाई यांची मांडणी करणार.

8. तुमच्या मित्राला/मैत्रिणीला पोहण्याच्या स्पर्धेत राज्यातून प्रथम क्रमांक प्राप्त झाला. त्याचे तिचे अभिनंदन करणारा संदेश खालील चौकटीत लिहा.

प्रश्न 1.
तुमच्या मित्राला/मैत्रिणीला पोहण्याच्या स्पर्धेत राज्यातून प्रथम क्रमांक प्राप्त झाला. त्याचे तिचे अभिनंदन करणारा संदेश खालील चौकटीत लिहा.
उत्तर:
प्रिय सुप्रिया, अभिनंदन ! अभिनंदन !! अभिनंदन!!!
तुझा पोहण्याच्या स्पर्धेत राज्यातून प्रथम क्रमांक आला हे ऐकून खूप अभिमान वाटला.
असेच यश तुझ्या वाट्याला पुढे पुढे येवो, हिच ईश्वर चरणी प्रार्थना….

9. अपयश ही यशाची पहिली पायरी आहे.’ यासारखी दोन वाक्ये खालील चौकटीत लिहा. 

प्रश्न 1.
अपयश ही यशाची पहिली पायरी आहे.’ यासारखी दोन वाक्ये खालील चौकटीत लिहा.
उत्तर:
1. सुख आणि दुःख यांना सारखेच सामोरे जावे,
2. संकटांना जो धैर्याने तोंड देतो, तोच जीवनात विजयी होतो.

प्रकल्प: साने गुरुजी यांचे ‘सुंदर पत्रे’ हे पुस्तक मिळवा. वाचा. त्यातील तुम्हांला आवडलेली पत्रे सुरेख अक्षरांत लिहा.

प्रश्न 2.
खालील वाक्यांतील रिकाम्या जागी कंसातील योग्य विशेषणे लिहा.
(टवटवीत, उंच, नवा, शंभर)
(अ) हिमालय ………… पर्वत आहे.
(आ) कंपास घ्यायला आईने मला ……………. रुपये दिले.
(इ) बागेत ………….. फुले आहेत.
(ई) ताईने मला …………..’ सदरा दिला.
उत्तर:
(अ) उंच
(आ) शंभर
(इ) टवटवीत
(ई) नवा

आपण समजून घेऊया.

प्रश्न 3.
खालील तक्ता वाचा. समजून घ्या.

उत्तर:

वाक्ये	क्रियापदे	काळ
1. सुनीताने बोरे खाल्ली.	खाल्ली	भूतकाळ
2. मी क्रिकेटची मॅच पाहीन.	पाहीन	भविष्यकाळ
3. सुधीर पत्र लिहीत आहे.	आहे	वर्तमानकाळ
4. वनिता गोड गाणे गाते.	गाते	वर्तमानकाळ
5. आईने कादंबरी वाचली.	वाचली	भूतकाळ

क्रियापदाच्या रूपावरून वाक्यांतील काळ ओळखता येतो.
काळाचे मुख्य तीन प्रकार आहेत.

1. वर्तमानकाळ
2. भूतकाळ
3. भविष्यकाळ

Marathi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 10 बाबांचं पत्र Important Additional Questions and Answers

खालील प्रश्नांची एका वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
बाबांनी वैष्णवीला कोणत्या विषयाशी मैत्री करायला सांगितले आहे?
उत्तर:
बाबांनी वैष्णवीला गणित विषयाशी मैत्री करायला सांगितले आहे.

प्रश्न 2.
परीक्षेतील गुण किंवा श्रेणी पेक्षा अजून कोणती गोष्ट महत्त्वाची आहे?
उत्तर:
परीक्षेतील गुण किंवा श्रेणी पेक्षा आपल्या आंतरिक गुणांची वाढ करणे हे अधिक महत्त्वाचे आहे.

प्रश्न 3.
स्वत:मधील गुणांची वाढ करण्याकरिता प्रत्येकाने काय केले पाहिजे?
उत्तर:
स्वत:मधील गुणांची वाढ करण्याकरिता प्रत्येकाने एखादी तरी कला जोपासली पाहिजे.

प्रश्न 4.
दिवाळीच्या सुट्टीत बाबा कुठे येणार आहेत?
उत्तर:
दिवाळीच्या सुट्टीत बाबा गावी येणार आहेत.

प्रश्न 5.
गावी येताना बाबा वैष्णवीसाठी काय आणणार आहेत?
उत्तर:
गावी येताना बाबा वैष्णवीसाठी खाऊ आणणार आहेत.

प्रश्न 6.
बाबा गावी येताना वैष्णवीसाठी कोणती पुस्तके आणणार आहेत?
उत्तर:
बाबा गावी येताना वैष्णवीसाठी गोष्टीची पुस्तके आणणार आहेत.

बाबांचं पत्र Summary in Marathi

पाठपरिचय:

हे एक वडिलांनी आपल्या मुलीला लिहिलेले सांत्वनपर पत्र आहे. आपल्या मुलीला गणिताचा पेपर अवघड गेल्यामुळे आलेली | निराशा वडीलांनी अतिशय सहजतेने कशी दूर करण्याचा प्रयत्न केला, त्याचे हे पत्र म्हणजे एक सुंदर उदाहरण आहे.

शब्दार्थ:

1. प्रिय – प्रेमळ (dear)
2. शुभ – मंगलदायक, पवित्र (holy)
3. पुरता – पुरेसा (enough)
4. गुरफटणे – गुंतून राहणे (involve, entangled)
5. निराश – नाराज (disappointed)
6. हितगुज करणे – मनातील गोष्ट सांगणे (to chat)
7. विपरीत – वाईट (bad)
8. संबोध – मूळ संकल्पना (concept)
9. सराव – कृती (practice)
10. लाडका – आवडीचा (favourite)
11. आंतरिक – आतील गुण (internal qualities)
12. उत्तम – अधिक चांगले (very good)
13. नृत्य – नाच (dance)
14. जोपासणे – सांभाळणे (to keep safe, to look after)
15. पुरेपूर – पूर्णपणे (completely)
16. खात्री – विस्वास (belief, trust)
17. भेटीअंती – भेट झाल्यानंतर (after meeting)

वाक्प्रचार व अर्थ:

1. निराश होणे – नाराज होणे.
2. हितगुज करणे – मनातील गोष्ट सांगणे.
3. विपरीत परिणाम होणे – वाईट परिणाम होणे.
4. संधी मिळणे – वाव मिळणे.
5. खात्री असणे – विश्वास असणे.

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Sulabhbharati Chapter 9 वह देश कौन-सा है? Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions स्वयं अध्ययन २

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions स्वयं अध्ययन २ Textbook Questions and Answers

चित्रवाचन करके अपने शब्दों में कहानी लिखो और उचित शीर्षक बताओ:

विद्यार्थियों से ऊपर दिए गए चित्रों का क्रमानुसार निरीक्षण कराएँ । चित्र में कौन-कौन-सी घटनाएं घटी होंगी, उन्हें सोचने के लिए कहें । उन्हें अन्य चित्रों एवं घटनाओं के आधार पर कहानी लिखने के लिए प्रेरित करें और उचित शीर्षक देने के लिए कहें।
Answer:
छात्र स्वयं करें

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Sulabhbharati Chapter 9 वह देश कौन-सा है? Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 9 वह देश कौन-सा है?

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 9 वह देश कौन-सा है? Textbook Questions and Answers

चित्रकथाः

चित्र के आधार पर काल संबंधी वाक्य बनाओ और समझोः

Answer:
(१) रामू ने लड्डू खाया।
(२) रामू लड्डू खा रहा है।
(३) रामू लड्डू खाएगा।

जरा सोचो ….. बताओ:

‘यदि हिमालय की बर्फ पिघलना बंद हो जाए तो…’ (कहानी लेखन)
Answer:
यदि हिमालय की बर्फ पिघलना बंद हो जाए तो हमारे देश में जल-संकट उत्पन्न हो जाएगा। हिमालय पर जमी बर्फ ईश्वर द्वारा संचित जल का भंडार है, जो धीरे-धीरे पिघलती है। वहीं जल नीचे आते – आते नदियों का रूप धारण कर लेती है। इस प्रकार पूरे वर्ष जल की आपूर्ति वहाँ से होती रहती है। यदि यह बंद हो जाए तो नदियाँ सूख जाएँगी। नदियों के बिना जीना एकदम कठिन हो जाएगा।

खोजबीनः

‘परमवीर चक्र’ पुरस्कार प्राप्त सैनिकों की सूची बनाओ। (परियोजना-कार्य)
Answer:
(१) मेजर सोमनाथ शर्मा
(२) लांस नायक करम सिंह
(३) सेकेंड लेफ्टिनेंट राम राघोबा राने
(४) नायक जादुनाथ सिंह
(५) कंपनी हवलदार मेजर प्रभु सिंह
(६) कैप्टन गुरु बचन सिंह
(७) मेजर धनसिंह थापा
(८) सुबेदार जोगिन्दर सिंह
(९) मेजर शैल्तान सिंह
(१०) कंपनी हवलदार मेजर अब्दुल हमीद आदि

सुनो तो जराः

देशभक्ति पर आधारित कविता सुनो और सुनाओ। (कविता-लेखन)
Answer:
भारत कितना प्यारा है!
यहीं हिमालय – सा पहाड़ है, यहीं गंग की धारा है। यमुना लहराती है सुंदर, भारत कितना प्यारा है।
फल-फूलों से भरी भूमि है, खेतों में हरियाली है। आमों की डाली पर बैठी,
गाती कोयल काली है। बच्चों ! माँ ने पाल-पोसकर तुमको बड़ा बनाया है। लेकिन यह मत भूलो तुमने अन्न कहाँ का खाया है।
तुमने पानी पिया कहाँ का, खेले मिट्टी में किसकी। चले हवा में किसकी बोलो, बच्चे, प्यारे भारत की।

बताओ तो सही:

अपने परिवेश में शांति किस प्रकार स्थापित की जा सकती है? (अनुच्छेद लेखन)
Answer:
अपने परिवेश में जब सब लोग मिल जुलकर प्रेम से रहने लगेंगे, तो शांति स्थापित की जा सकती है। इसके लिए सभी को याद रखना होगा कि हम सब एक देश के निवासी हैं। सभी लोग आपस में भाई – बहन हैं। पूरा विश्व ही हमारा परिवार है। इस प्रकार की भावना यदि सब में जागृत हो जाए, तो पूरे विश्व में शांति स्थापित की जा सकती है।

वाचन जगत से:

वैज्ञानिक की जीवनी पढ़ो और उसके आविष्कार लिखोः
Answer:
डॉ. ए. पी. जे. अब्दुल कलाम हमारे भारत के पूर्व राष्ट्रपति डॉ. अब्दुल पकीर जैनुलाबदीन अब्दुल कलाम का जन्म १४ अक्टूबर, सन् १९३१ ई. को रामेश्वरम में हुआ था। उनके पिता का नाम पकौर जैनुलाबदीन था। बी. एससी. करने के बाद इन्होंने मद्रास इंस्टीट्यूट ऑफ टेक्नोलॉजी, चेन्नई में एरोनाटिकल इंजीनियरिंग में प्रवेश ले लिया। सन् १९६३ ई. में वे विक्रम साराभाई स्पेस सेंटर में आ गए। इनके द्वारा तैयार किए गए प्रमुख प्रक्षेपास्त्र निम्नलिखित हैं – पृथ्वी, आकाश, त्रिशूल, नाग, अग्नि आदि। २५ नवंबर, १९९७ को उन्हें देश का सर्वोच्च सम्मान भारत रत्न से सम्मानित किया गया। दिनांक २५ जुलाई, २००२ ई. को वे भारत के राष्ट्रपति बने।

कलम से:

क्रमानुसार भारत के राष्ट्रपति, प्रधानमंत्री के नाम लिखो। (परियोजन-कार्य)
Answer:
भारत के राष्ट्रपति:

(१) डॉ. राजेंद्र प्रसाद
(२) डॉ. राधाकृष्णन
(३) डॉ. ज़ाकिर हुसैन
(४) वी. वी. गिरी
(५) डॉ. फकरुद्दीन अहमद
(६) नीलम संजीवा रेड्डी
(७) ज्ञानी जैल सिंह
(८) आर वेंकटरमन
(९) डॉ. शंकर दयाल शर्मा
(१०) के. आर. नारायणन
(११) डॉ. ए.पी.जे. अब्दुल कलाम
(१२) प्रतिभा देवी सिंह पाटिल
(१३) प्रणव मुखर्जी

भारत के प्रधानमंत्री:

(१) जवाहरलाल नेहरू १९६४
(२) गुलज़ारीलाल नंदा १९६४, १९६६
(३) लालबहादुर शास्त्री १९६४ – १९६६
(४) इंदिरा गांधी १९६६-७७, १९८०-८४
(५) मोरार जी देसाई १९७७-७९
(६) चरण सिंह १९७९-८०
(७) राजीव गांधी १९८४ – ८९
(८) वी. पी. सिंह १९८९ – ९०
(९) चंद्रशेखर १९९० – ९१
(१०) पी. वी. नरसिंहाराव १९९१ – ९६
(११) अटल बिहारी बाजपेई १९९६, १९९८ – २००४
(१२) एच डी देवेगौड़ा १९९६ – ९७
(१३) इंद्रकुमार गुजराल १९९७ – ९८
(१४) मनमोहन सिंह २००४ – २०१४
(१५) नरेंद्र मोदी २०१४ से

इस कविता के आधार पर भारत की विविधता एवं विशेषताएँ सात – आठ वाक्यों में लिखो। (अनुच्छेद लेखन)
Answer:
भारत विविधताओं से भरा देश है। एक तरफ हिमालय की बफीर्ली वादियाँ हैं, तो दूसरी तरफ रेगिस्तान। एक तरफ नदियों का अमृत जल धरती को हरा-भरा बना रहा है, तो दूसरी तरफ समुद्र। कहीं पहाड़, कहीं मैदान तो कहीं घनघोर जंगल हैं। धरती के अंदर कहीं कोयला, तो कहीं हीरा पन्ना आदि बहुमूल्य रल भरे पड़े हैं। अनेक बोलियाँ एवं भाषाएँ हैं। तीज-त्योहार भी अलग-अलग हैं। खान-पान, रहन-सहन अलग होते हुए भी हम सब एक हैं। यही भारत की विशेषता हैं।

सदैव ध्यान में रखोः

ऐतिहासिक वस्तुओं का संरक्षण हम किस तरह से करते है?
Answer:
ऐतिहासिक वस्तुओं का संरक्षण करना हमारा कर्तव्य है। ऐसी वस्तुओं से हमें अतीत के बारे में जानकारी मिलती है। अतीत में पूर्वजों जो ने गल्तियाँ कौं, उनसे बचने की प्रेरणा मिलती है। साथ ही हमें हमारी गौरवशाली परंपराओं पर गर्व होता है।

विचार मंथन:

‘स्वतंत्रता मेरा जन्मसिद्ध अधिकार है।'(संस्मरण लेखन)
Answer:
आजादी सभी को प्रिय है। ईश्वर ने सभी प्राणियों को जीने का अधिकार दिया है। अत: सभी को स्वतंत्र रहने का अधिकार है। दुर्भाग्य से हमारा देश परतंत्र रहा और ऐसे गुलामी के समय लोकमान्य बाल गंगाधर तिलक ने यह नारा लोगों को दिया। लोगों ने इस बात को समझा और गुलामी की जंजीरों को तोड़ दिया। अब सब स्वतंत्र हैं और सभी को यह अधिकार जन्म से प्राप्त है।

स्वयं अध्ययनः

नीचे दिए गए राष्ट्रीय प्रतीकों के चित्र देखो और उनके नाम लिखो:

Answer:
(१) राष्ट्रीय ध्वज तिरंगा
(२) राष्ट्रीय पशु बाघ
(३) राष्ट्रीय पक्षी मोर
(४) राष्ट्रीय फल आम
(५) राष्ट्रीय फूल कमल
(६) राष्ट्रीय खेल हॉकी

स्वयं अध्ययन:

चित्रों का वाचन करके अपने शब्दों में कहानी लिखो और उचित शीर्षक बताओ? (कहानी लेखन)
Answer:
राष्ट्रीय पशु बाघ किसी गाँव में एक चित्रकार रहता था। उसका नाम कृष्ण कांत था। वह एक दिन प्राकृतिक दृश्य का चित्र बनाने के लिए नदी के किनारे पहुँचा। नदी की दूसरी ओर पहाड़ियाँ थीं। कृष्ण कांत को यह स्थान बहुत सुंदर लगा। वे उस स्थान का चित्र बनाने लगे। चित्र बनाते-बनाते वे एकदम लीन हो गए थे। तभी वहाँ एक बाघ आकर बैठ गया। चित्रकार अपनी धुन में मग्न थे। उन्होंने बाघ का भी चित्र बनाना शुरू कर दिया। थोड़ी देर बाद बाघ नदी की तरफ जाने लगा। चित्रकार कृष्ण कांत का चित्र अभी अधूरा था। वे नाव में बैठकर बाघ की ओर चल दिए। बाघ जब सामने आया, उन्होंने अपनी कलाकृति को पूरा किया और अपने गाँव की ओर चल दिए। शिक्षा – हमें अपना कार्य तन्मयता के साथ मन लगाकर करना चाहिए।

हमें जानो:

मार्ग पर चलते हुए तुमने कुछ यातायात संकेत देखे होंगे। इन सांकेतिक चिह्नों का क्या अर्थ है, लिखो:

Answer:
(१) रुको।
(२) घूमना मना है। (यू टर्न मना है)
(३) एक तरफ का मार्ग प्रतिबंधित है।
(४) एकल मार्ग।
(५) प्रवेश निषेध।
(६) हार्न बजाना मना है।
(७) भारी वाहन प्रवेश वर्जित।
(८) आगे विद्यालय है।

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 9 वह देश कौन-सा है? Additional Important Questions and Answers

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक शब्द में लिखिए:

Question 1.
भारत किसकी गोद में बसा है?
Answer:
प्रकृति।

Question 2.
भारत का चरण कौन धो रहा है?
Answer:
रत्नेश।

Question 3.
भारत का मुकुट किसे कहा गया है?
Answer:
हिमालय।

Question 4.
भारत में सुधा की धारा कौन बहा रही हैं?
Answer:
नदियाँ।

Question 5.
मैदान, गिरि और वनों में क्या लहराती हैं?
Answer:
हरियालियाँ।

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक वाक्य में लिखिए:

Question 1.
भारत कैसी प्रकृति की गोद में बसा है?
Answer:
भारत मनमोहिनी प्रकृति की गोद में बसा है।

Question 2.
भारत के सब अंगों में क्या सजे हैं?
Answer:
भारत के सब अंगों में रसीले फल, कंद, अनाज और मेवे सजे हैं।

Question 3.
भारत की धरती कैसी है?
Answer:
भारत की धरती अनंत धन-धान्य से भरी पड़ी है।

Question 4.
संसार का शिरोमणि किसे कहा गया है?
Answer:
संसार का शिरोमणि भारत को कहा गया है।

Question 5.
भारत के लोग कैसे हैं?
Answer:
भारतवासी नवक्रांति के पुजारी, सेवक और सपूत हैं।

रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए:

Question 1.
मनमोहिनी प्रकृति की जो ……………… में बसा है।
Answer:
गोद

Question 2.
सींचा हुआ ……………… वह देश कौन-सा है?
Answer:
सलोना

Question 3.
……………… हँस रहे हैं, वह देश कौन-सा है?
Answer:
दिन-रात

Question 4.
जिसके ……………… धन से धरती भरी पड़ी है।
Answer:
अनंत

Question 5.
भारत सिवाय दूजा वह ………………?
Answer:
देश कौन-सा है

उचित जोड़ियाँ मिलाइए:

Answer:
१ – १
२ – घ
३ – क
४ – च
५ – ख
६ – ग

व्याकरण और भाषाभ्यास

निम्नलिखित शब्दों के समानार्थी शब्द लिखिए:

1. मनमोहिनी
2. प्रकृति
3. गोद
4. रत्नेश
5. सुधा
6. प्रसून
7. सलोना
8. दुलारा
9. सेवक
10. धरती

Answer:

1. मनोहारिणी
2. निसर्ग
3. अंक
4. समुद्र
5. अमृत
6. फूल
7. सुंदर
8. प्यारा
9. दास
10. वसुंधरा

निम्नलिखित शब्दों के बहुवचन-रूप लिखिए:

1. नदी
2. धारा
3. रसीला
4. मेवा
5. हरियाली

Answer:

1. नदियाँ
2. धाराएँ
3. रसीले
4. मेवे
5. हरियालियाँ

‘खेलना’ इस क्रिया के सकर्मक, अकर्मक, संयुक्त, सहायक और प्रेरणार्थक दोनों रूपों का वाक्यों में प्रयोग करो और लिखोः
Answer:
सकर्मक . लड़की क्रिकेट खेल रही है। अकर्मक – लड़की खेलती है। संयुक्त – रमेश क्रिकेट खेलने लगा है। सहायक – रमेश ने क्रिकेट खेल लिया। प्रथम प्रेरणार्थक – शिक्षक वरुण को क्रिकेट खिलाता
द्वितीय प्रेरणार्थक- शिक्षक छात्रों को कोच से क्रिकेट खिलवाता है।

निम्नलिखित शब्द युग्मों से विशेषण शब्द छाँटिए:

1. मनमोहिनी प्रकृति
2. रसीले फल
3. सुंदर प्रसून
4. अनंत धन

Answer:

1. मनमोहिनी
2. रसीले
3. सुंदर
4. अनंत

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Sulabhbharati Chapter 8 टीटू और चिंकी Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 8 टीटू और चिंकी

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 8 टीटू और चिंकी Textbook Questions and Answers

मैं कौनः

चित्रों के आधार पर वाक्य बनाओ। (काल्पनिक लेखन)

Answer:
पहले चित्र – के आधार पर दो चिड़ियाँ आसमान में उड़ रही हैं। आसमान में बादल छाए हैं। नीचे सुंदर फूल खिले हैं। चित्र में एक छोटा घर भी दिखाई दे रहा है।
दूसरा चित्र – दूसरे चित्र में एक पेड़ दिखाई पड़ रहा है। पेड़ के ऊपर एक चिड़िया उड़ रही है। पीछे पहाड़ दिख रहा है। पेड़ के पास कुछ फूल खिले हैं।
तीसरा चित्र – तीसरे चित्र में पहाड़ के पीछे उगता सूर्य दिख रहा है। चित्र में एक घिसकनी (फिसलपट्टी) है। बच्चे उस पर फिसलकर खेल रहे हैं।

खोजबीनः

विलुप्त होते हुए प्राणियों तथा पक्षियों की जानकारी प्राप्त करके सूची बनाओ। (परियोजना-कार्य)
Answer:

विचार मंथन:

जीवदया ही धर्म है। (अनुच्छेद लेखन)
Answer:
दया धर्म का मूल है। जीव मात्र पर दया करना सबसे बड़ा धर्म है। गाँधी जी के प्रिय भजन में भी इसका उल्लेख है। वैष्णव जन तो तेने कहिए, जे पीर पराई जाने रे। गीता में भगवान श्री कृष्ण ने कहा है – ‘समोहम सर्व भूतेषु।’ अर्थात मैं सभी सभी प्राणियों में समत्व भाव रखता हूँ। अत: सभी जीवों पर दया करना ही सभी प्राणियों पर दया करना है।

सुनो तो जरा:

विभिन्न पशु पक्षियों की बोलियों की नकल सुनाओ:
Answer:

• गाया – मां …….मां ………
• कुत्ता – भों…… भो…….
• बिल्ली – म्याऊँ……. म्याऊँ..
• बकरी – में…… में……..
• घोड़ा – हिं… हि… हिं…
• कोयल – कू… कू… कू…
• कौआ – काँव… काँव…
• चिड़िया – चिं चि चि ….

बताओ तो सही:

अपने साथ घटित कोई मज़ेदार घटना बताओ? (कहानी लेखन)
Answer:
एक दिन मेरे विद्यालय में अन्तर विद्यालयीय क्रिकेट मैच था। मेरा विद्यालय फाइनल में पहुँच चुका था। फाइनल मैच से पहले ही मेरे एक मित्र को अभ्यास करते समय चोट लग गई और मुझे फाइनल मैच में खेलने का अवसर मिल गया। मैं ओपनिंग में गया और आखिर तक टिका रहा और मेरा विद्यालय मैच जीत गया। मुझे बहुत मज़ा आया।

वाचन जगत से:

उपन्यास सम्राट प्रेम-चंद की कोई एक कहानी पढ़ो। उसका विषय बताओ?
Answer:
मैंने प्रेमचंद की एक कहानी पढ़ी, जिसका नाम था – बड़े भाई साहब। इसमें बड़े भाई साहब और उनका छोटा भाई छात्रावास में रहते हैं। दोनों में दो साल का अंतर रहता है। बड़े भाई खूब पढ़ते हैं और छोटा भाई खूब खेलता-कूदता है। फिर भी बड़े भाई नौवी में दो बार फेल हो जाते हैं और छोटा भाई उनकी कक्षा में उनकी बराबरी पर आ जाता है।

मेरी कलम से:

‘बाघ बचाओ परियोजना’ के बारे में जानकारी प्राप्त कर लिखो। (निबंध लेखन)
Answer:
सिंह, बाघ और चीता एक ही प्रजाति के जीव माने जाते हैं। इनकी नस्ल अब समाप्ति की तरफ बढ़ रही है। वर्तमान में १४११बाघ बचे हैं. इसलिए आजकल ‘बाघ बचाओ का नारा’ अनेक बार सामने आ रहा है। बाघ संविधान द्वारा संरक्षित क्षेत्रों में ही पाए जाते हैं। समाचार माध्यमों के अनुसार अनेक शिकारी अवैध रूप से वहाँ प्रवेश कर उनका शिकार करते हैं। दरअसल यह संकट वनों के सिकुड़ते दायरे की वजह से पैदा हुआ है।

जरा सोचो…. लिखो:

‘यदि प्राणी नहीं होते तो……’ (काल्पनिक लेखन)
Answer:
यदि प्राणी नहीं होते तो प्रकृति असंतुलित हो जाती। ईश्वर ने प्रकृति को संतुलित रखने के लिए विभिन्न प्राणियों को बनाया है। उनका भोजन भी इसी को ध्यान में रखते हुए निर्धारित किया है। यह धरती घास और पेड़-पौधों से संतुलित रहे, इसके लिए कुछ प्राणियों को शाकाहारी बनाया और यह धरती प्राणियों से संतुलित रहे, इसलिए कुछ को मांसाहारी बनाया। मनुष्य सभी प्राणियों में समझदार और शक्तिशाली है। उसने अपने निहित स्वार्थ के लिए ईश्वर की इस व्यवस्था में गड़बड़ी पैदा करना शुरू कर दिया है। यह अनुचित है। यहाँ सभी प्राणियों की उपयोगिता है।

स्वबं अध्ययनः

‘डिस्कवरी चैनल’ पर दिखाए जाने वाले किसी अनोखे जीव की जानकारी प्राप्त करो।
Answer:
‘डायनासोर’ जिसका अर्थ यूनानी भाषा में बड़ी छिपकली होता है। लगभग १६ करोड़ वर्ष तक पृथ्वी के सबसे प्रमुख स्थलीय कशेरूकी जीव थे। हिंदी में डायनासोर शब्द का अनुवाद भीमसरट है, जिसका संस्कृत में अर्थ भयानक छिपकली है। इन पशुओं के विविध समूह थे। जीवाश्म विज्ञानियों ने डायनासोर के अब तक ५०० विभिन्न वंशों और १००० से अधिक प्रजातियों की पहचान की है और इनके अवशेष पृथ्वी के हर महाद्वीप पर पाए जाते हैं। कुछ डायनासोर शाकाहारी तो कुछ मांसाहारी थे। कुछ द्विपाद तो कुछ चौपाए थे। कुछ आवश्यकतानुसार द्विपाद या चतुर्पाद के रूप में अपने शरीर की मुद्रा को परिवर्तित कर लेते थे।

अध्ययन कौशल:

चित्रों को पहचानकर जलचर, नभचर, थलचर और उभयचर प्राणियों में वर्गीकरण करो।

Answer:

• जलचरः मछली, मगरमच्छ, सौंप, ऑक्टोपस
• थलचरः गिलहरी, शेर, ऊँट, चूहा
• नभचर: चिड़िया, तोता, उल्लू
• उभयचर: मेंढक, भैंस, हाथी, दरयाई घोड़ा

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 8 टीटू और चिंकी Additional Important Questions and Answers

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक शब्द में लिखिए:

Question 1.
गिलहरी का नाम क्या था?
Answer:
टीटू।

Question 2.
टीटू की पड़ोसिन कौन थी?
Answer:
चिकी।

Question 3.
साँप कहाँ रहता था।
Answer:
बिल में।

Question 4.
साँप बिल से निकलकर कहाँ चढ़ने लगा?
उत्तरः
पेड़ पर।

Question 5.
टीटू और चिंकी के बच्चों ने किसकी ताकत को देख लिया था?
Answer:
एकता की।

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में लिखिए:

Question 1.
चिंकी का घोंसला कहाँ था?
Answer:
चिंकी का घोंसला पेड़ की शाखाओं पर था।

Question 2.
चिंकी जब दाना चुगने जाती, तब सभी बच्चो का ध्यान कौन रखता था?
Answer:
चिंकी जब दाना चुगने जाती, तब सभी बच्चों का ध्यान टीटू रखती थी।

Question 3.
अंत में पेड़ छोड़ने का मन में विचार किसने बना लिया?
Answer:
अंत में पेड़ छोड़ने का मन में विचार टीटू और चिकी ने बना लिया।

Question 4.
टीटू के बच्चों का क्या कहना था?
Answer:
टीटू के बच्चों का कहना था कि पेड़ उनका है।

Question 5.
साँप का पेड़ पर चढ़ना मुश्किल क्यों होने लगा?
Answer:
साँप का पेड़ पर चढ़ना मुश्किल होने लगा, क्योंकि जहाँ – जहाँ चिंकी ने चोंच मारी, वहाँ-वहाँ पेड़ से गाढ़ा चिपचिपा दूध बहने लगा।

कोष्ठक से उचित शब्द चुनकर रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए:

(भाड़, मिलजुलकर, खोखल, गिलहरी, बसेरा).

Question 1.
हमें …………….. रहना चाहिए।
Answer:
मिलजुलकर

Question 2.
हमारा जन्म इसी ……………… में हुआ।
Answer:
खोखल

Question 3.
इसकी टहनियों पर हमारा ……………… है।
Answer:
बसेरा

Question 4.
टीटू ……………… यह सुन बड़ी परेशान हुई।
Answer:
गिलहरी

Question 5.
अकेला चना ……………… नहीं फोड़ सकता।
Answer:
भाड़

निम्नलिखित वाक्यों के सामने सही / अथवा गलत का निशान लगाइए:

Question 1.
टीटू के बच्चे का नाम मिंटू था।
Answer:
सही

Question 2.
चिंकी खोखल में रहती थी।
Answer:
गलत

Question 3.
रिंकी की माँ चिंकी थी।
Answer:
सही

Question 4.
डर के मारे चिंकी नाचने लगी।
Answer:
गलत

Question 5.
टीटू गिलहरी बिल में छिप तमाशा देख रही थी।
Answer:
गलत

किसने, किससे कहा?

Question 1.
“तुम कैसे कह सकते हो कि यह पेड़ तुम्हारा है?”
Answer:
रिंकी ने मिंटू से कहा।

Question 2.
“शाखाएँ हमारी तो फल भी हमारे।”
Answer:
टीटू के बच्चों ने रिंकी से का।

Question 3.
“सावधान टीटू बहन, साँप ऊपर आ रहा है।”
Answer:
चिंकी ने टीटू से कहा।

Question 4.
“हम तुम्हें टहनियों तक नहीं आने देंगे और न ही इसके फल खाने देंगे।”
Answer:
चिंकी के बच्चों ने टीटू के बच्चों से कहा।

Question 5.
“चिंकी चिड़िया को यह पेड़ छोड़ना होगा।”
Answer:
टीटू के बच्चों ने चिंकी के बच्चों से कहा।

व्याकरण और भाषाभ्यास:

विरामचिह्न रहित अनुच्छेद में विरामचिह्न लगाओ

काबुलीवाले ने पूछा बिटिया अब कौन सी चूड़ियाँ चाहिए मैंने अपनी गुड़िया दिखाकर कहा मेरी गुड़िया के लिए अच्छी सी चूड़ियाँ दे दो जैसे लाल नीली पीली
Answer:
काबुलीवाले ने पूछा- बिटिया ! अब कौन-सी चूड़ियाँ चाहिए? मैंने अपनी गुड़िया दिखाकर कहा, “मेरी गुड़िया के लिए अच्छी-सी चूड़ियाँ दे दो। जैसे-लाल, नीली, पीली।”

उचित जोड़ियाँ मिलाइए:

Answer:
1. – ;
2. – “ ”
3. – –
4. – ,
5. – ।
6 – ?

निम्नलिखित शब्दों के बहुवचन-रूप लिखिए:

1. शाखा
2. चिड़िया
3. घोंसला
4. बच्चा
5. हवा
6. अंडा
7. माता
8. साँस
9. चोंच
10. मुश्किल

Answer:

1. शाखाएँ
2. चिड़ियाँ
3. घोंसले
4. बच्चे
5. हवाएँ
6. अंडे
7. माताएँ
8. साँसें
9. चोंचें
10. मुश्किलें

निम्नलिखित शब्दों के समानार्थी शब्द लिखिए:

1. टहनियाँ
2. नीड़
3. आसमान
4. साँप
5. बसेरा

Answer:

1. शाखाएँ
2. घोंसला
3. आकाश
4. सर्प
5. घर

निम्नलिखित शब्दों के विलोम शब्द लिखिए:

1. डर
2. सुबह
3. जन्म
4. बच्चे
5. सावधान
6. अँधेरा
7. सुरक्षित
8. मुश्किल
9. नरम
10. धर्म

Answer:

1. निडर
2. शाम
3. मृत्यु
4. बूढ़े
5. असावधान
6. उजाला
7. असुरक्षित
8. आसान
9. कठोर
10. अधर्म

निम्नलिखित शब्दों के लिंग बदलिए:

1. साँप
2. पड़ोसी
3. बहन
4. माता

Answer:

1. साँपिन
2. पड़ोसिन
3. भाई
4. पिता

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 9 घर Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 9 घर (कविता)

Marathi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 9 घर Textbook Questions and Answers

1. एक – दोन वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न अ
माणसाची पहिली शाळा कुठे सुरू होते?
उत्तर:
माणसाची पहिली शाळा घरात सुरू होते.

प्रश्न आ
घराने कोणत्या गोष्टी जवळ कराव्यात?
उत्तर:
घराने नवी मूल्ये व नवीन ज्ञान जवळ करावे.

प्रश्न इ
आईच्या हातचे जेवण कसे असते?
उत्तर:
आईच्या हातचे जेवण चविष्ट असते.

2. कवीने घराचे वर्णन कोणत्या शब्दांत केले आहे ते लिहा. 

प्रश्न 1.
कवीने घराचे वर्णन कोणत्या शब्दांत केले आहे ते लिहा.
उत्तर:
घर म्हणजे नुसते दगड, विटा, सिमेंटपासून बनवलेल्या चार भिंतीने तयार केलेली वस्तू नसून ती एक सुंदर कलाकृती असते. ती एक आनंदी वास्तू असते. घरात फक्त वेगवेगळ्या खोल्या असून चालत नाही तर घर म्हणजे जिव्हाळा व प्रेमाने भरलेल्या ओल्या भावना असते. घरातच आपण शिक्षणाच्या पहिल्या शाळेत शिकत असतो. घर म्हणजे फक्त पसारा किंवा केवळ निवारा नसून त्याला स्वत:चा असा एक चेहरा व कहाणी असते. घराला स्वत:ची अशी एक ओळख असते.

घरापासूनच आपण पाहायला, चालायला, धावायला, लढायला व दुःखाचे डोंगर चढायला शिकतो. घराने सतत सावधान व समाधानी असावे. घराने सतत काळाचे भान ठेवावे. त्याने नवीन-नवीन मूल्य स्विकारावीत व नवीननवीन ज्ञान आत्मसात करावे. घरात आई अपार कष्ट करत असते. आजी सतत घरातल्या लहानग्या मुलांना गोष्टी सांगते तर आजोबा सतत सर्वांशी गप्पा मारत असतात. घरी आई जे सर्वांसाठी जेवण बनविते ते अतिशय चविष्ट व रूचकर असते. अशा प्रकारे कवी ‘धुंडिराज जोशी’ यांनी घराचे वर्णन केले आहे.

3. खालील आकृती पूर्ण करा.

प्रश्न 1.
खालील आकृती पूर्ण करा.

उत्तर:

3. शब्दातील शेवटचे अक्षर सारखे येणारे शब्द कवितेतून शोधून लिहा. 

वस्तू, खोल्या, जिव्हाळा, पसारा, पाहायला, सावधान, भान, गोष्ट, चविष्ट

प्रश्न 1.
शब्दातील शेवटचे अक्षर सारखे येणारे शब्द कवितेतून शोधून लिहा.
वस्तू, खोल्या, जिव्हाळा, पसारा, पाहायला, सावधान, भान, गोष्ट, चविष्ट
उत्तर:

1. वस्तू – वास्तू
2. खोल्या – ओल्या
3. जिव्हाळा – शाळा
4. पसारा – निवारा
5. पाहायला – चालायला
6. लढायला – चढायला
7. सावधान – समाधान
8. भान – ज्ञान
9. गोष्ट – कष्ट
10. चविष्ट – गप्पिष्ट

4. योग्य पर्याय निवडून लिहा.

प्रश्न अ.
घरात हव्या भावना ओल्या – म्हणजे
(अ) घरातील व्यक्तींनी रडावे
(आ) घरातील व्यक्तींनी परस्परांवर प्रेम करावे.
(इ) घरातील व्यक्तीत एक व्यक्ती भावना नावाची असावी.
उत्तर:
(आ) घरातील व्यक्तींनी परस्परांवर प्रेम करावे.

प्रश्न ब.
घर शिक्षणाची पहिली शाळा – म्हणजे
(अ) घरामध्ये बालमंदिर भरते.
(आ) घरापासून शिक्षणाला सुरूवात होते.
(इ) घराच्या शाळेत नाव घातले जाते.
उत्तर:
(आ) घरापासून शिक्षणाला सुरूवात होते.

प्रश्न क.
जवळ करावीत नवी मूल्ये नवीन ज्ञान – म्हणजे
(अ) नवी मूल्ये व नवीन ज्ञानाच्या जवळ राहायला जावे.
(आ) रोज नवीन मूल्यांची व ज्ञानाची पुस्तके वाचावीत.
(इ) काळानुसार मूल्य व ज्ञानातील बदल स्वीकारावे.
उत्तर:
(आ) रोज नवीन मूल्यांची व ज्ञानाची पुस्तके वाचावीत.

5. तुमच्या परिसरातील घराला दिलेली नावे पाहा. यादी करा. 

प्रश्न 1.
तुमच्या परिसरातील घराला दिलेली नावे पाहा. यादी करा.
उत्तर:

1. मातृछाया
2. गोकुळधाम
3. शांतीनिवास
4. कृष्णकुंज
5. गीताई
6. ग्रीनव्हिला
7. दिपांजली
8. शिवसदन
9. राधाकृष्णनिवास
10. मातोश्री
11. सह्याद्री व्हिला
12. मनःस्मृती
13. केशवधाम
14. शांतनुनिवास
15. वृंदावन
16. उत्कर्ष

6. खालील शब्द व त्यांचे अर्थ लक्षात ठेवा.

प्रश्न 1.
खालील शब्द व त्यांचे अर्थ लक्षात ठेवा.
उत्तर:

1. चविष्ट – चव असणारे
2. विशिष्ट – ठरावीक प्रकारचा
3. भ्रमिष्ट – भ्रम झालेला
4. गप्पिष्ट – गप्पा मारणारा
5. कोपिष्ट – रागावलेला
6. अनिष्ट – योग्य नसलेले

7. खालील शब्दांचे लिंग ओळखा व वचन बदला. 

प्रश्न 1.
खालील शब्दांचे लिंग ओळखा व वचन बदला.

उत्तर:

शब्द	लिंग	वचन
1. घर	नपुंसकलिंगी	घरे
2. भिंत	स्त्रीलिंगी	भिंती
3. चेहरा	पुल्लिंगी	चेहरे
4. निवारा	पुल्लिंगी	निवारे
5. आई	स्त्रीलिंगी	आया
6. डोंगर	पुल्लिंगी	डोंगर
7. हवा	स्त्रीलिंगी	हवा
8. आजोबा	नपुंसकलिंगी	आजोबा

8. खालील शब्द शिक्षकांच्या मदतीने समजून घ्या.

9. खालील शब्द वाचा लिहा.

10. वस्तू आणि वास्तू या दोन शब्दांतील लेखनामध्ये फक्त ‘काना’ दिल्याने फरक पडतो; परंतु अर्थामध्ये खूप फरक आहे. खाली दिलेल्या शब्दांचे अर्थ शोधा. लिहा. उदा., वस्तू – जिन्नस, नग वास्तू – घर
कप – काप, तार – तारा, खरे – खारे, गर – गार, घर – घार, चार – चारा, पर – पार, वर – वार

प्रश्न 1.
कप – काप
उत्तर:

प्रश्न 2.
तार – तारा
उत्तर:

प्रश्न 3.
खरे – खारे
उत्तर:

प्रश्न 4.
गर – गार
उत्तर:

प्रश्न 5.
घर – घार
उत्तर:

प्रश्न 6.
चार – चारा
उत्तर:

प्रश्न 7.
पर – पार
उत्तर:

प्रश्न 8.
वर – वार
उत्तर:

11. तुमच्या घराचे चित्र काढून रंगवा व त्यांचे सहा सात वाक्यांत वर्णन करा. 

प्रश्न अ.
तुमच्या घराचे चित्र काढून रंगवा व त्यांचे सहा सात वाक्यांत वर्णन करा.
उत्तर:
माझ्या घराचे नाव ‘गोकुळधाम’ आहे. माझ्या घरात मी, माझे आई-बाबा व मोठी ताई असे चार जण राहतो. माझी आई घरातील सर्व कामे करते. माझे बाबा शेताची सर्व कामे करतात. मी व ताई आम्ही रोज शाळेत जातो व अभ्यास करतो. माझ्या घराभोवती विविध प्रकारची झाडे आहेत. माझ्या घरासमोरून एक नदी वाहते. तिचे पाणी स्वच्छ व चवदार आहे. माझे घर म्हणजे फक्त दगड व माती पासून बनवलेल्या भिंती नसून त्यात एक प्रकारचा जिव्हाळा आहे.

प्रश्न आ.
चित्राच्या जागी योग्य शब्दाचा वापर करून खालील म्हणी पूर्ण करा.

उत्तर:

प्रश्न 1.

उत्तरः
पाण्यात राहून माशाशी वैर करू नये,

प्रश्न 2.

उत्तर:
वासरात लंगडी गाय शहाणी.

प्रश्न 3.

उत्तर:
अडला हरी गाढवाचे पाय धरी.

प्रश्न इ.
खालील चित्रांच्या सहसंबंध लावून गोष्ट तयार करा.

उत्तर:
काही मुले स्वच्छंदी मनाची असतात. माझे मनही तसेच आहे. मी एके दिवशी क्रिकेटचे सामान घेऊन मोकळ्या माळरानावर खेळायला गेलो होतो. तिथे गेल्यावर मी काही फुलपाखरे पाहिली. ती त्या माळावर स्वच्छंदी उडत होती. बागडत होती. त्यांच्या पंखावरील विविध रंग पाहून मी आश्चर्यचकितच झालो. निसर्ग ही रंगांची किमया कशी साधतो ते मला कळेना. त्याच मोकळ्या माळावर काही मुले पतंग उडवताना दिसली. त्यांचे त्या पतंगांचे विविध रंग पाहून मलाही पतंग उडवण्याचा मोह झाला आणि मी क्रिकेट सोडून पतंग उडवण्यात गुंग झालो.

Marathi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 9 घर Important Additional Questions and Answers

खालील पदयपंक्तींच्या रिकाम्या जागा भरून ओळी पूर्ण करा.

प्रश्न 1.

1. घर नाही चार …………….. घर असते देखण्या ……………..
2. घर नाही एक……………… .घर म्हणजे आनंदी …………….. .
3. घर नाही नुसत्या ……………. घरात हव्या भावना …………….. .
4. घरात हवा ………………., घर शिक्षणाची पहिली …………….. .
5. घर नाही पसारा, घर नाही ………………… निवारा.
6. घराला असते …………….., घराला असतो आपला .
7. घराने असावे …………….. घराने द्यावे …………….. .
8. घराने ठेवावे …………….. भान, जवळ करावीत नवी …………….. नवीन ……………….
9. घरात आईचे अपार …………….. ,आजी सांगते ……………… गोष्ट,
10. घरात आजोबा …………….. , आईच्या हातचे जेवण …………….. .

उत्तर:

1. भिंती, कृती
2. वस्तू, वास्तू
3. खोल्या, ओल्या
4. जिव्हाळा, शाळा
5. नुसता, केवळ
6. कहाणी, चेहरा
7. सावधान, समाधान
8. काळाचे, मूल्ये, ज्ञान
9. कष्ट, सुंदर
10. गप्पिष्ट, चविष्ट

खालील प्रश्नांची एक ते दोन वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
घर कसल्या कृती असते?
उत्तर:
घर देखण्या कृती असते.

प्रश्न 2.
घर म्हणजे कशी वास्तू असते?
उत्तर:
घर म्हणजे आनंदी वास्तू असते..

प्रश्न 3.
घरात कशा भावना हव्यात?
उत्तर:
घरात ओल्या भावना हव्यात.

प्रश्न 4.
घराला स्वत:चा असा काय असतो?
उत्तर:
घराला स्वत:चा असा आपला चेहरा असतो.

प्रश्न 5.
घर काय काय शिकवते?
उत्तर:
घर पाहायला, चालायला, धावायला, लढायला, दुःखाचा डोंगर चढायला शिकवते.

प्रश्न 7.
घराने कशाचे भान ठेवावे?
उत्तर:
घराने काळाचे भान ठेवावे.

प्रश्न 8.
घरात अपार कष्ट कोण करते?
उत्तर:
घरात अपार कष्ट आई करते.

प्रश्न 9.
घरात सुंदर गोष्ट कोण सांगते?
उत्तर:
घरात सुंदर गोष्ट आजी सांगते.

प्रश्न 10.
घरात गप्पा करणारे कोण आहेत?
उत्तर:
घरात आजोबा गप्पा करणारे आहेत.

व्याकरण व भाषाभ्यास

प्रश्न 1.
समानार्थी शब्द लिहा.

1. घर
2. जिव्हाळा
3. पहिली
4. शाळा
5. कहाणी
6. चेहरा
7. डोंगर
8. काळ
9. मूल्ये
10. कष्ट ङ्के

उत्तर:

1. सदन, पास्त, निवास
2. प्रेम
3. प्रथम
4. विद्यालय
5. गोष्ट, कथा
6. तोंड, वदन
7. पर्वत
8. वेळ
9. आदर्श
10. परिश्रम

प्रश्न 5.
विरूद्धार्थी शब्द लिहा.

1. देखणा
2. एक
3. आनंद
4. ओल्या
5. जिव्हाळा
6. पहिली
7. असते
8. ज्ञान
9. सुंदर
10. आजी
11. जवळ

उत्तर:

1. विद्रुप
2. अनेक
3. दु:ख
4. सुक्या
5. द्वेष, मत्सर
6. शेवटची
7. नसते
8. अज्ञान
9. कुरूप
10. आजोबा
11. दूर

प्रश्न 6.
खालील शब्दांचे वचन बदला,

1. घर
2. भिंत
3. खोली
4. ओली
5. शाळा
6. निवारा
7. कहाणी
8. चेहरा
9. मूल्य
10. गोष्ट

उत्तर:

1. घरे
2. भिंती
3. खोल्या
4. ओल्या
5. शाळा
6. निवारे
7. कहाण्या
8. चेहरे
9. मूल्ये
10. गोष्टी

प्रश्न 2.
खालील वेब पूर्ण करा.
उत्तर:
1.

2.

खालील शब्द व त्यांचे अर्थ लक्षात ठेवा.

प्रश्न 1.
खालील शब्द व त्यांचे अर्थ लक्षात ठेवा.
उत्तर:

1. नादिष्ट – छंद असणारा
2. गर्विष्ट – गर्व असणारा
3. कनिष्ट – लहान असणारा
4. वरिष्ट – मोठा असणारा
5. इष्ट – चांगले

चित्राच्या जागी योग्य शब्दाचा वापर करून खालील म्हणी पूर्ण करा.

प्रश्न 1.

उत्तरः
हातच्या कंकणाला आरसा कशाला.

प्रश्न 2.
नाकापेक्षा जड
उत्तर:
नाकापेक्षा मोती जड.

घर Summary in Marathi

काव्य परिचयः

‘घर’ या कवितेत धुंडिराज जोशी यांना घर म्हणजे केवळ चार भिंती नसून त्यापलिकडेही बरेच काही असल्याचा विचार मांडला आहे. घर एक आनंदी वास्तू असून त्या घराशी जिव्हाळा, अनके भावना निगडित असतात. हे घरच आपल्याला अनेक गोष्टी शिकवते, आपल्याला समाधान देते. याच घरात आजी, आजोबा या सगळ्यांच्या आठवणीदेखील सामावलेल्या असतात. घरासंबंधीचे फार सुंदर विचार या कवितेत मांडले आहेत.

शब्दार्थ:

1. घर – निवास, निवारा (house)
2. भिंत – तट (wall)
3. देखण्या – सुंदर (beautiful)
4. कृती – काम (work)
5. वस्तू – (things)
6. वास्तू – इमारत (building)
7. नुसत्या – फक्त, केवळ (only)
8. खोली – (room)
9. हव्या – पाहिजेत (want)
10. ओल्या भावना – प्रेमळ भावना (loving feelings)
11. जिव्हाळा – आत्मीयता (attachment)
12. पहिली – प्रथम (first)
13. शाळा – विद्यालय (school)
14. नुसता – फक्त, केवळ (only)
15. निवारा – आसरा (shelter)
16. कहाणी – गोष्ट, कथा (story)
17. चेहरा – मुखवटा, तोंड (face)
18. डोंगर – पर्वत (mountain)
19. चढायला – (toclimb)
20. सावधान – जागृत (to alert, vigilant)
21. ठेवावे – मांडणे (to keep)
22. काळ – समय (period, time)
23. भान – जाणीव (consciousnest)
24. नवी – नवीन (new)
25. मूल्ये – किंमत (value)
26. ज्ञान – माहिती (knowledge)
27. अपार – खूप, जास्त (to much)
28. कष्ट – परिश्रम (hard work)
29. आजी – (grandmother)
30. सुंदर – छान (lovely)
31. आजोबा – (grandfather)
32. सांगते – (to tell) बोलणे
33. गप्पिष्ट – गप्पा करणारे (talkative, chatter)
34. चविष्ट – रूचकर, चवदार (tasty, delicious)

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 15 होळी आली होळी Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 15 होळी आली होळी (कविता)

Marathi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 15 होळी आली होळी Textbook Questions and Answers

1. एक ते दोन शब्दांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न अ.
होळीला करावयाचा गोड पदार्थ?
उत्तर:
पुरण पोळी

प्रश्न आ.
केरकचरा टाकण्याचे ठिकाण?
उत्तर:
कचरा पेटी, खड्डा

2. एक-दोन वाक्यातं उत्तरे लिहा.

प्रश्न अ.
कवीने काय तोडण्यास मनाई केली आहे?
उत्तर:
कवीने झाडे व फांदया तोडण्यास मनाई केली आहे.

प्रश्न आ.
होळीच्या वेळी झोळी कशाने भरावी?
उत्तर:
होळीच्या वेळी झोळी सद्गुणांनी भरावी.

प्रश्न इ.
होळीसाठी मोळी कशाची बांधावी?
उत्तर:
अनिष्ट रूढी व प्रथांची मोळी होळीसाठी बांधावी.

प्रश्न ई.
कवीने होळीच्या दिवशी कोणती शपथ घ्यायला सांगितली आहे?
उत्तर:
‘होळीच्या दिवशी वृक्ष राजी तोडणार नाही’ ही शपथ घ्यायला कवीने सांगितले आहे.

प्रश्न उ.
कवीच्या मताप्रमाणे होळी साजरी केल्यास त्याच्या घरी कोण पाणी भरेल?
उत्तर:
कवीच्या मताप्रमाणे होळी साजरी केल्यास त्याच्या घरी निसर्गराजा पाणी भरेल.

3. ‘पर्यावरणाचे भान ठेवून होळी साजरी करा.’ याबाबत तुमचे मत दोन – तीन वाक्यांत लिहा.

प्रश्न 1.
‘पर्यावरणाचे भान ठेवून होळी साजरी करा.’ याबाबत तुमचे मत दोन – तीन वाक्यांत लिहा.
उत्तर:
‘होळी’ च्या सणादिवशी गल्लोगल्ली, जागोजागी होळी पेटवली जाते. या होळीमध्ये जाळण्यासाठी आपण झाडे मोठ्या प्रमाणावर तोडतो. ही झाडे जाळल्यामुळे वायू प्रदूषण एकाच दिवशी मोठ्या प्रमाणात होते. झाडे तोडल्यामुळे जीवनावश्यक ऑक्सीजनचे प्रमाण कमी झाले आहे. एकाच सार्वजनिक ठिकाणी आपण होळी जाळून तिची सर्वांनी सामूहिक पूजा केली तर होणारे मोठ्या प्रमाणावरील प्रदूषण आपणास टाळता येईल. होळीच्या दिवशी झाडे न तोडता झाडे लावण्याचा संकल्प करूयात व आपल्या पृथ्वीचे संवर्धन करूयात. पर्यावरणाचे रक्षण करूया.

4. ‘होळी’ च्या सणाची तयारी तुम्ही कशी कराल ते लिहा.

प्रश्न 1.
‘होळी’ च्या सणाची तयारी तुम्ही कशी कराल ते लिहा.
उत्तर:
प्रथम मी घराच्या अंगणात पाण्याचा सडा शिंपडून अंगण स्वच्छ करून घेईन. नंतर होळीसाठी अंगणात एक छोटासा खड्डा तयार करेन. त्या खड्ड्यात थोड्या प्रमाणात वाळलेले गवत व शेणाच्या शेणी /गोवऱ्या उभ्या करून रचून ठेवेन. नंतर होळी भोवती सुंदर रांगोळी काढेन. घरात आईच्या कामात मदत करेन.

5. तुमच्या परिसरात ‘आदर्श होळी’ साजरी करण्यासाठी एक सूचना फलक तयार करा.

प्रश्न 1.
तुमच्या परिसरात ‘आदर्श होळी’ साजरी करण्यासाठी एक सूचना फलक तयार करा.

उत्तर:

6. होळी हा सण ‘फाल्गुन’ या मराठी महिन्यात येतो. त्याप्रमाणे खालील तक्ता दिनदर्शिका पाहून पूर्ण करा.

प्रश्न 1.
होळी हा सण ‘फाल्गुन’ या मराठी महिन्यात येतो. त्याप्रमाणे खालील तक्ता दिनदर्शिका पाहून पूर्ण करा.

उत्तर:

प्रश्न 2.
खालील सूचना वाचा. अशा आणखी सूचना तयार करा.

Class 6 Marathi Chapter 15 होळी आली होळी Additional Important Questions and Answers

एक ते दोन शब्दांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
एक प्रकारचे वस्त्र?
उत्तर:
बंडी

खालील कवितेच्या ओळी पूर्ण करा.

प्रश्न 1.
होळी आली होळी
खावी …………………………
…………………… तोडू नका,
केर-कचरा खड्ड्यात टाका.
उत्तर:
होळी आली होळी
खावी पुरणाची पोळी,
झाडे, फांदया तोडू नका,
केर-कचरा खड्ड्यात टाका.

प्रश्न 2.
होळी आली होळी
ठेवू ……………………………
……………………. वृक्ष राजी
घ्यावी आज अशी आण.
उत्तर:
होळी आली होळी
ठेवू पर्यावरणाचे भान,
नका तोडू वृक्ष राजी
घ्यावी आज अशी आण

प्रश्न 3.
होळीचा हा सण असा
……………………………….
……………………………….
स्वत: येऊन पाणी भरील.
उत्तर:
होळीचा हा सण असा
जो कोणी साजरा करील,
निसर्गराजा त्याच्या घरी
स्वत: येऊन पाणी भरील.

खालील प्रश्नांची प्रत्येकी एका वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
कोणत्या गोष्टीचे भान ठेवण्यास कवीने सांगितले आहे?
उत्तर:
पर्यावरणाचे भान ठेवण्यास कवीने सांगितले आहे.

व्याकरण व भाषाभ्यास

प्रश्न अ.
‘होळी – पोळी’ यासारखे कवितेतील शब्द शोधून लिहा.
उत्तर:

1. नका – टाका
2. झोळी – मोळी
3. भान – आण
4. थंडी – बंडी
5. करील – भरील

प्रश्न आ.
खालील अक्षरांवर अनुस्वार (-) देऊन शब्द पुन्हा लिहा.
उत्तर:

1. फादया – फांदया
2. बाधू – बांधू
3. थडी – थंडी
4. बडी – बंडी
5. अडी – अंडी
6. बाधा – बांधा

होळी आली होळी Summary in Marathi

काव्यपरिचयः

प्रस्तुत कवितेत कवी दिलीप पाटील यांनी ‘होळी’ या सणाचे महत्त्व विशद केले आहे. त्याचबरोबर या सणाच्या निमित्ताने | कोणत्या गोष्टी सोडाव्या व कोणत्या गोष्टी आत्मसात कराव्यात याचे वर्णन केले आहे.

शब्दार्थ:

1. होळी – भारतातील एक सण (holi)
2. अनिष्ट – वाईट (evil)
3. रूढी – परंपरा (tradition, custom)
4. पर्यावरण – भोवतालचा परिसर (environment)
5. वृक्ष राजी – वन, जंगल (forests)
6. आण – शपथ (an oath)
7. बंडी – बनियन (under garment)
8. पाणी भरणे – मदत करणे (to help)

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Sulabhbharati Chapter 7 कागज की थैली Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 7 कागज की थैली

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 7 कागज की थैली Textbook Questions and Answers

Answer:
पाठ का मुख्य भावः
प्रस्तुत पाठ के माध्यम से छात्रों को कार्यानुभव के माध्यम से सिखाने का प्रयास किया गया है। छात्रों को स्वयं को कागज की थैली | बनाने के लिए कहकर उन्हें प्लास्टिक थैली का उपयोग छोड़कर कागज की थैली का उपयोग करने के लिए प्रेरित किया गया है।

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 7 कागज की थैली Additional Important Questions and Answers

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर लिखिए:

Question 1.
कागज का उपयोग करके हम क्या-क्या बना सकते
Answer:
कागज का उपयोग करके हम पतंग, जहाज़, नाव, तोरण व कागज की सुंदर पत्रिकाएँ बना सकते हैं। उसे उपहार के रूप में दे सकते हैं।।

Question 2.
कागज की कौन-कौन सी वस्तुएँ बनाकर हम समारोह की रौनक को बढ़ा सकते हैं?
Answer:
कागज की झलियाँ वरंगबिरंगी पताकाएँ बनाकर हम समारोह की रौनक को बढ़ा सकते हैं।

Question 3.
कागज की थैली कों हम किस प्रकार सजा सकते हैं ?
Answer:
कागज की थैली पर लेंस, मोती, रंगीन काँच चिपकाकर उसे सजा सकते हैं।

Question 4.
कागज की थैली का उपयोग हम किस प्रकार कर सकते हैं?
Answer:
कागज की थैली का उपयोग हम जन्मदिन के अवसर पर थैली में उपहार डालकर देने के लिए कर सकते हैं।

Question 5.
कागज की सामग्री का उपयोग करके स्वंय के आधार पर पवन चक्की तैयार कीजिए।
Answer:

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 14 अप्पाजींचे चातुर्य Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 14 अप्पाजींचे चातुर्य

Marathi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 14 अप्पाजींचे चातुर्य Textbook Questions and Answers

1. एका वाक्यात उत्तर लिहा.

प्रश्न अ.
अप्पाजींनी बैलगाडीत कशाचे पीक घ्यायला लावले?
उत्तर:
अप्पाजींनी बैलगाडीत कोबीचे पीक घ्यायला लावले.

प्रश्न आ.
उत्कृष्ट दर्जाची मूर्ती कोणती?
उत्तरः
ज्या मूर्तीच्या कानात घातलेली तार तेथेच अडून राहिली, ती तिसरी मूर्ती उत्कृष्ट दर्जाची होय.

प्रश्न इ.
कलिंगचा राजा संतुष्ट का झाला?
उत्तरः
अप्पाजींनी तीनही मूर्तीचा दर्जा बरोबर ओळखल्याने कलिंग राजा संतुष्ट झाला.

2. तीन – चार वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न अ.
अप्पाजींनी ताजी कोबी कलिंग देशाकडे कशी पाठवली?
उत्तरः
राजाने अप्पाजींच्या सांगण्याप्रमाणे एका गाडीत माती भरून त्यात कोबीच्या बिया पेरून ती कलिंग राज्याकडे रवाना केली. गाडीवान प्रवासात रोज कोबींच्या रोपांना पाणी देत असे. तीन महिन्यांनी ती बैलगाडी कलिंग राज्यात पोहचली. अशाप्रकारे कलिंग राजाला ताजी कोबी मिळाली.

प्रश्न आ.
कलिंगच्या राजाने अप्पाजींची दुसऱ्यांदा कशी परीक्षा घेतली?
उत्तरः
कलिंगच्या राजाने दुसऱ्यांदा एकसारख्या दिसणाऱ्या तीन मूर्ती मागवल्या व म्हणाला, ‘या तीनही मूर्ती दिसायला सारख्या असल्या, तरी यांतली एक मूर्ती निकृष्ट आहे, दुसरी मध्यम दर्जाची आहे आणि तिसरी उत्कृष्ट आहे. या सारख्या दिसणाऱ्या तीन मूर्तीमधील उत्कृष्ट कोणती ते मला
सांगा.’

अप्पाजींनी एक लवचिक तार घेतली. ती पहिल्या मूर्तीच्या कानात घातली. ती तार मूर्तीच्या तोंडातून बाहेर पडली. अप्पाजी म्हणाले, ‘ही निकृष्ट मूर्ती आहे! नंतर अप्पाजींनी ती तार दुसऱ्या मूर्तीच्या कानात घातली. ती तार त्या मूर्तीच्या दुसऱ्या कानातून बाहेर पडली. अप्पाजी म्हणाले, ‘ही मध्यम दर्जाची मूर्ती होय.’ तिसऱ्या मूर्तीवरही अप्पाजींनी हाच प्रयोग केला. त्या मूर्तीच्या कानात घातलेली तार तिच्या तोंडातून वा दुसऱ्या कानातून कोठूनच बाहेर पडली नाही. अप्पाजी म्हणाले, ‘ही उत्कृष्ट मूर्ती.’ अशा प्रकारे परीक्षा घेतली.

प्रश्न इ.
मूर्तीच्या तोंडात घातलेली तार तोंडातून बाहेर येते याचा अप्पाजींनी कोणता अर्थ लावला?
उत्तरः
एखादा माणूस ज्या अफवा ऐकतो, त्याचा खरेखोटेपणा पडताळून न पाहता जर तो त्या दुसऱ्यांना सांगू लागला, तर त्याचे व समाजाचेही हित होत नाही. असा अर्थ मूर्तीच्या कानात घातलेली तार तोंडातून बाहेर पडलेल्या मूर्तीबद्दल सांगितला.

प्रश्न ई.
अप्पाजींच्या मते उत्तम माणूस कोणता?
उत्तरः
अफवा ऐकल्यावर जो माणूस दुसऱ्या कानाने ती सोडून देत नाही किंवा लगेच ती दुसऱ्याला सांगत नाही, तर तिच्या खरेखोटेपणाची खात्री करून घेतो आणि आपण काय ऐकले ते पुराव्याशिवाय सांगत नाही, तो माणूस उत्तम. असे अप्पाजींचे मत आहे.

3. पाणी टंचाईमुळे तुम्हांला पाणी दुरून आणायचे आहे. कमी श्रमात ते आणण्यासाठी तुम्ही काय प्रयत्न कराल?

प्रश्न 1.
पाणी टंचाईमुळे तुम्हांला पाणी दुरून आणायचे आहे. कमी श्रमात ते आणण्यासाठी तुम्ही काय प्रयत्न कराल?

4. विरूद्धार्थी शब्द लिहा.

प्रश्न 1.
विरूद्धार्थी शब्द लिहा.
उत्तरः
(अ) हित × अहित
(आ) निकृष्ट × उत्कृष्ट

5. खाली दिलेल्या उदाहरणाप्रमाणे चौकट पूर्ण करा.

प्रश्न 1.
खाली दिलेल्या उदाहरणाप्रमाणे चौकट पूर्ण करा.

उत्तरः

गाडी – गाडीवान	चतुर – चतुराई	खरा – खरेपणा
धन – धनवान	महाग – महागाई	साधे – साधेपणा
दया – दयावान	स्वस्त – स्वस्ताई	शहाणा – शहाणपणा
बल – बलवान	नवल – नवलाई	भोळा – भोळेपणा

6. खालील शब्द वाचा व समजून घ्या.

प्रश्न 1.
खालील शब्द वाचा व समजून घ्या.
उत्तर:

1. चतुर – चातुर्य
2. चोरी – चौर्य
3. क्रूर – कौर्य
4. शूर – शौर्य
5. सुंदर – सौंदर्य
6. धीर – धैर्य

7. खालील शब्दांना तो, ती, ते शब्द लावून लिंग ओळखा.

प्रश्न 1.

1. दरी
2. पान
3. पुस्तक
4. माठ
5. लाडू
6. वही

उत्तर:

1. ती दरी – स्त्रीलिंग
2. ते पान – नपुंसकलिंग
3. ते पुस्तक – नपुंसकलिंग
4. तो माठ – पुल्लिंग
5. तो लाडू – पुल्लिंग
6. ती वही – स्त्रीलिंग

8. तुमच्या मित्राच्या / मैत्रिणीच्या चतुरपणाचे कौतुक झाल्याचा प्रसंग घरी व वर्गात सांगा.

प्रश्न 1.
तुमच्या मित्राच्या / मैत्रिणीच्या चतुरपणाचे कौतुक झाल्याचा प्रसंग घरी व वर्गात सांगा.
उत्तर:
आज रस्त्याने जात असता एक तरूण मुलगा कानात हेडफोन घालून मोबाईलची गाणी ऐकत रस्ता पार करत होता. त्याने डावी व उजवीकडे गाडी येताना पाहिलेच नाही. तेवढ्यात समोरून एक सुसाट गाडी येताना माझ्या मित्राला दिसली. ती गाडी सतत हॉर्न वाजवत होती, पण त्याच्या कानावर तो आवाज गेला नाही. आता अपघात होणारच होता एवढ्यात माझ्या तनय नावाच्या मित्राने समयसुचकता दाखवून त्याला पटकन मागे ओढले. म्हणून तो अपघात टळला. तनयचे कौतुक करावे तेवढे थोडेच.

9. अप्पाजींसारख्या अनेक चतुर व्यक्ती इतिहासात होऊन गेल्या आहेत. उदा., बिरबल, तेनालीराम. यांच्या गोष्टी मिळवा. वाचा. वर्गात सांगा.

प्रश्न 1.
अप्पाजींसारख्या अनेक चतुर व्यक्ती इतिहासात होऊन गेल्या आहेत. उदा., बिरबल, तेनालीराम. यांच्या गोष्टी मिळवा. वाचा. वर्गात सांगा.

10. खालील वेबमध्ये दिलेल्या शब्दांस विशेषणे लावा.

प्रश्न 1.

उत्तरः

1. चवदार कोबी
2. बेचव कोबी
3. ताजी कोबी
4. शिळी कोबी

प्रश्न 2.

उत्तरः

1. मातीची मूर्ती
2. देखणी मूर्ती
3. सजवलेली मूर्ती
4. सुंदर मूर्ती

खालील तक्ता वाचा. समजून घ्या.

प्रश्न 1.

उत्तर:

वतमान काळ	भूतकाळ	भविष्य काळ
1. माया खेळते	माया खेळली	माया खेळेल
2. तो खेळतो	तो खेळला	तो खेळेल
3. तुम्ही खेळता	तुम्ही खेळलात	तुम्ही खेळाल
4. आम्ही खेळतो	आम्ही खेळलो	आम्ही खेळू
5. त्या खेळतात	त्या खेळल्या	त्या खेळतील

दिलेल्या सूचनांप्रमाणे खालील वाक्यांत बदल करा.

प्रश्न 1.
रिमा सहलीला गेली. (भविष्यकाळ करा)
उत्तर:
रिमा सहलीला जाईल.

प्रश्न 2.
मला आंबा आवडतो. (भूतकाळ करा)
उत्तर:
मला आंबा आवडला.

प्रश्न 3.
चंदाने लाडू खाऊन संपवला. (वर्तमानकाळ करा)
उत्तर:
चंदा लाडू खात आहे.

प्रश्न 4.
सुभाष माझा मित्र आहे. (भूतकाळ करा)
उत्तर:
सुभाष माझा मित्र होता.

प्रश्न 5.
वंदना अभ्यास करते. (भूतकाळ करा)
उत्तर:
वंदनाने अभ्यास केला.

प्रश्न 6.
संजू क्रिकेट खेळतो. (भविष्यकाळ करा)
उत्तर:
संजू क्रिकेट खेळेल.

पूर, गाव, नगर,बाद ही अक्षरे असणाऱ्या गावांची, शहरांची, ठिकाणांची नावे खालील तक्त्यात लिहा.

प्रश्न 1.
पूर, गाव, नगर,बाद ही अक्षरे असणाऱ्या गावांची, शहरांची, ठिकाणांची नावे खालील तक्त्यात लिहा.

उत्तर:

गाव	पूर	नगर	बाद
1. मानगाव	सोलापूर	अहमदनगर	औरंगाबाद
2. नागाव	कोल्हापूर	सह्याद्रीनगर	दौलताबाद
3. सोनगाव	नागपूर	संभाजीनगर	उस्मानाबाद
4. भरतगाव	कानपूर	हनुमाननगर	फिरोजाबाद
5. धरणगाव	राजापूर	वैभवनगर	अहमदाबाद
6. शेगाव	तारापूर	जामनगर	हैद्राबाद

Class 6 Marathi Chapter 14 अप्पाजींचे चातुर्य Additional Important Questions and Answers

खालील प्रश्नांची प्रत्येकी एक-दोन वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
कृष्णदेवराय कोणत्या नगराचा राजा होता?
उत्तरः
कृष्णदेवराय विजयनगरचा राजा होता.

प्रश्न 2.
विजयनगरच्या प्रधानाचे नाव काय होते?
उत्तरः
विजयनगरच्या प्रधानाचे नाव अप्पाजी होते.

प्रश्न 3.
उत्तरकडे कोणते राज्य होते?
उत्तरः
उत्तरेकडे कलिंग राज्य होते.

प्रश्न 4.
त्या काळी वाहतूक कशातून होत असे?
उत्तरः
त्या काळी बैलगाडीतून वाहतूक होत असे.

प्रश्न 5.
बैलगाड्या कलिंग राज्यात पोहचायला किती महिने लागत?
उत्तरः
बैलगाड्या कलिंग राज्यात पोहचायला तीन महिने लागत.

प्रश्न 6.
कलिंग राजाने एकूण किती मूर्त्या आणल्या?
उत्तरः
कलिंग राजाने एकूण तीन मूर्त्या आणल्या.

प्रश्न 7.
निकृष्ट दर्जाची मूर्ती कोणती?
उत्तरः
मूर्तीच्या कानातून घातलेली तार मूर्तीच्या तोंडातून बाहेर पडली ही निकृष्ट दर्जाची मूर्ती होय.

प्रश्न 9.
मध्यम दर्जाची मूर्ती कोणती?
उत्तर:
ज्या मूर्तीच्या एका कानातून घातलेली तार दुसऱ्या कानातून बाहेर पडली ती मूर्ती मध्यम दर्जाची होय.

व्याकरण व भाषाभ्यास

प्रश्न 1.
खालील शब्दांचे समानार्थी शब्द लिहा.

1. जुनी
2. गोष्ट
3. चतुर
4. राजा
5. निरोप
6. निकृष्ट
7. उत्कृष्ट
8. कान
9. माणूस
10. खात्री
11. संतुष्ट
12. पुरावा

उत्तर:

1. पुराणी
2. कथा
3. हुशार
4. नृप
5. सांगावा
6. तकलादू
7. चांगली
8. कर्ण
9. मनुष्य
10. विश्वास
11. समाधानी
12. दाखला

प्रश्न 2.
खालील शब्दांचे विरूद्धार्थी शब्द लिहा.

1. जुनी
2. उत्तर
3. प्रश्न
4. चतुर
5. चवदार
6. इच्छा
7. जलद
8. ताजी
9. सारखा
10. बाहेर
11. माणूस
12. खरे
13. नुकसान

उत्तर:

1. नवी
2. दक्षिण
3. उत्तर
4. मुर्ख
5. बेचव
6. अनिच्छा
7. सावकाश
8. शिळी
9. वेगळा
10. आत
11. स्त्री
12. खोटे
13. फायदा

अप्पाजींचे चातुर्य Summary in Marathi

पाठपरिचय:

विजयनगरमध्ये असणाऱ्या कृष्णदेवरायच्या राज्यात त्याचे प्रधान अप्पाजी फार चतुर होते. उत्तरेकडे असलेल्या कलिंग राजाने अप्पाजींची चतुराई कशी पारखली, त्याच्या परीक्षेला अप्पाजींनी कसे कौशल्याने तोंड दिले याचे वर्णन या पाठात आले आहे.

शब्दार्थ:

1. चातुर्य – हुशारी (cleverness)
2. जुनी – प्राचीन (Many year’s ago)
3. प्रधान – मंत्री (Minister)
4. उत्तर – North
5. चतुराई – हुशारी (cleverness)
6. निरोप – संदेश (Message)
7. चवदार – रुचकर (tasty)
8. कोबी – एक फळभाजी (cabbage)
9. आस्वाद – चव (taste, flavour)
10. त्या काळी – त्या वेळी (that time)
11. जलद – गतीमान (fast)
12. साधने – वाहने (vehicle)
13. बैलगाडी – Bullock cart
14. राज्य – state
15. ताजी – Fresh
16. कुजून – सडून (rotten)
17. गाडीवान – गाडी चालवणारा, वाहक (Driver)
18. बी – बीज (seed)
19. पेरणे – जमिनीत बी टाकणे (sowing)
20. रवाना – पाठवणे (to send)
21. कौतुक – प्रशंसा (to admire)
22. परीक्षा – कसोटी (test)
23. एकसारख्या – समान, सारख्या (same)
24. मूर्ती – प्रतिमा (Statue)
25. निकृष्ट – कमी दर्जाची (in ferier)
26. उत्कृष्ट – उत्तम (superior, excellent)
27. लवचिक – हलणारी (Flexible)
28. तार – धातूचा तंतू (wire)
29. अफवा – खोटी बातमी (rumour)
30. हित – कल्याण, भले (interest)
31. नुकसान – तोटा (Loss)
32. संतुष्ट – समाधानी (satisfied)
33. पुरावा – दाखला (proof, evidence)

वाक्प्रचार व अर्थ:

1. चतुराई पाहणे – हुशारी पाहणे
2. परीक्षा घेणे – कौशल्य तपासून पाहणे
3. खरेखोटेपणा पडताळणे – सत्य, असत्य तपासणे
4. हित नसणे – भले नसणे, कल्याण नसणे
5. अफवा ऐकणे – खोटी बातमी ऐकणे.
6. खात्री करणे – तपासून, चौकशी करणे

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Sulabhbharati Chapter 5 (अ) क्या तुम जान ते हो?, (ब) पहेलियाँ Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 5 (अ) क्या तुम जान ते हो?, (ब) पहेलियाँ

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 5 (अ) क्या तुम जान ते हो?, (ब) पहेलियाँ Textbook Questions and Answers

(अ) क्या तुम जानते हो?

Question 1.
भारत में सबसे अधिक जनसंख्या वाला शहर कौन-सा है?
Answer:
मुंबई

Question 2.
विश्व का प्रथम विश्वविदयालय कौन-सा है?
Answer:
तक्षशिला विश्वविद्यालय

Question 3.
अंतरराष्ट्रीय महिला दिवस कब मनाया जाता है?
Answer:
८ मार्च

Question 4.
विश्व का सबसे बड़ा जीव कौन-सा है?
Answer:
ब्लू व्हेल

Question 5.
किस ग्रह को “भोर का तारा” कहते हैं?
Answer:
शुक्र ग्रह

Question 6.
भारत का राष्ट्रीय मानक समय किस शहर में माना जाता है?
Answer:
मिर्जापुर, उत्तर प्रदेश

Question 7.
भूभाग की दृष्टि से भारत का सबसे बड़ा और सबसे छोटा राज्य कौन-सा है?
Answer:
सबसे बड़ा राज्य – राजस्थान सबसे छोटा राज्य – गोवा

Question 8.
भारत का संविधान बनाने में कितना समय लगा?
Answer:
२ वर्ष ११ माह १८ दिन

Question 9.
भारत में कितने राज्य और कितने केंद्रशासित प्रदेश हैं?
Answer:
राज्य – २९ केंद्रशासित प्रदेश -७

Question 10.
विश्व में सबसे ऊँचाई पर कौन-सी सड़क है?
Answer:
खरदुंग ला (लद्दाख, भारत)

(ब) पहेलियाँ:

Question 1.
जल में, थल में रहता,
वर्षाऋतु का गायक।
कहो कौन टर्र-टर्र करता,
इधर-उधर फुदक-फुदक।
Answer:
मेंढक

Question 2.
मिट्टी धूप हवा से भोजन,
वह प्रतिदिन ही लेता है।
कहो कौन, जो प्राणवायु संग,
छाया भी हमको देता है।
Answer:
पेड़

Question 3.
अर्धचक्र और सतरंगी,
नभ में बादल का संगी।
कहो कौन, जो शांत मनोहर,
रंग एक है, जिसमें नारंगी।
Answer:
इंद्रधनुष

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 8 कुंदाचे साहस Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 8 कुंदाचे साहस

Marathi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 8 कुंदाचे साहस Textbook Questions and Answers

1. दोन-तीन वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न अ.
झाडे, शेते हिरवीगार कशामुळे झाली होती?
उत्तर:
पावसाळ्याचे दिवस होते, त्यामुळे झाडे, शेते हिरवीगार झाली होती.

प्रश्न आ.
कुंदा केव्हा पोहायला शिकली होती?
उत्तर:
कुंदा वयाच्या आठव्या वर्षी पोहायला शिकली होती.

प्रश्न इ.
कुंदाला नदीवर कोणते दृश्य दिसले?
उत्तर:
नीलाची ‘धावा! धावा! लवकर या, रझिया पाण्यात पडली’, कुणीतरी वाचवा हो! अशी हाक कानावर पडताक्षणी कुंदा नदीकाठी पोहोचली. आजूबाजूचे लोकही या आवाजाने नदीकडे धावू लागले. मुलींचा गोंधळही वाढू लागला होता. कुंदा नदीच्या काठावर येऊन क्षणभर थांबली. तिला रझिया पाण्यात गटांगळ्या खात त्या पाण्याच्या प्रवाहाबरोबर पुढे पुढे वाहत जात असलेली दिसली.

प्रश्न ई.
नदीच्या काठावरचे लोक कुंदाला कोणत्या सूचना देत होते ?
उत्तर:
‘कुंदा, पाण्याचा वेग वाढतो आहे. मागे फीर’ अशा सूचना नदीच्या काठावरचे लोक कुंदाला देत होते.

प्रश्न उ.
रझियाच्या आईच्या डोळ्यांतून आनंदाश्रू का आले?
उत्तर:
कुंदाने पाण्याच्या वाहत्या प्रवाहात उडी टाकून रझियाला वाचवले होते. त्या दोघीही सुरक्षित असल्याचे पाहून रझियाच्या आईने दोघींना घट्ट मिठी मारली. आपल्या रझियाचे प्राण धाडसामुळे वाचले, या विचाराने मन भरून आल्यामुळे रझियाच्या आईच्या डोळ्यांतून आनंदाश्रू आले.

2. खालील शब्दांचे विरुद्धार्थी शब्द लिहा. 

प्रश्न 1.
खालील शब्दांचे विरुद्धार्थी शब्द लिहा.
(अ) प्रसन्न × ………………
(ई) हसणे × ……………..
(आ) दूरवर × ……………
(उ) पुढे × …………..
(इ) शूर × ………….
(ऊ) लवकर × ………….
उत्तर:
(अ) प्रसन्न × अप्रसन्न
(ई) हसणे × रडणे
(आ) दूरवर × जवळ
(उ) पुढे × मागे
(इ) शूर × घाबरट, भित्रा
(ऊ) लवकर × उशिरा

3. पोहण्यामध्ये तरबेज असलेल्या व्यक्तीला ‘जलतरणपटू’ म्हणतात. या प्रकारचे खालील शब्द वाचा व त्यांच्या योग्य जोड्या लावा.

प्रश्न 1.
पोहण्यामध्ये तरबेज असलेल्या व्यक्तीला ‘जलतरणपटू’ म्हणतात. या प्रकारचे खालील शब्द वाचा व त्यांच्या योग्य जोड्या लावा.

‘अ’ गट	‘ब’ गट
(अ) क्रिकेट खेळण्यात पटाईत	1. वक्ता
(आ) धावण्यात पटाईत	2. क्रिकेटपटू
(इ) भाषण करण्यात पटाईत	3. धावपटू

उत्तर:

‘अ’ गट	‘ब’ गट
(अ) क्रिकेट खेळण्यात पटाईत	2. क्रिकेटपटू
(आ) धावण्यात पटाईत	3. धावपटू
(इ) भाषण करण्यात पटाईत	1. वक्ता

4. खालील खेळ खेळण्यासाठी आवश्यक असणाऱ्या वस्तू/गोष्टी लिहा.

प्रश्न 1.
खालील खेळ खेळण्यासाठी आवश्यक असणाऱ्या वस्तू/गोष्टी लिहा.
(अ) क्रिकेट –
(आ) कबड्डी –
(इ) फुटबॉल –
(ई) लिंबूचमचा –
(उ) संगीतखुर्ची –
(ऊ) विटीदांडू –
(ए) लगोरी –
(ऐ) पोहणे –
उत्तर:
(अ) क्रिकेट – बॅट
(आ) कबड्डी – मातीचे मैदान, सफेद खडू / पावडर
(इ) फुटबॉल – नेट
(ई) लिंबूचमचा – लिंबू
(उ) संगीतखुर्ची – खुर्ची
(ऊ) विटीदांडू – दांडू
(ए) लगोरी – चिप्प्या
(ऐ) पोहणे – पोहण्याचा पोशाख, टोपी, पोहण्याचा चष्मा

5. कंसातील वाक्प्रचार दिलेल्या वाक्यांत योग्य ठिकाणी वापरा.
(दंग होणे, गलका वाढणे.)

प्रश्न अ.
शाळेची सुट्टी झाल्याबरोबर शाळेच्या मैदानात विदयार्थ्यांचा ………. वाढला.
उत्तरः
गलका वाढला

प्रश्न आ.
परीक्षा असल्यामुळे मुले अभ्यासात ………….. झाली.
उत्तर:
दंग झाली.

6. आंतरजालाचा उपयोग करून भारतीय जलतरणपटू यांची माहिती घ्या. प्रत्येक खेळाडूची माहिती चार-पाच वाक्यांत लिहा.

प्रश्न 1.
आंतरजालाचा उपयोग करून भारतीय जलतरणपटू यांची माहिती घ्या. प्रत्येक खेळाडूची माहिती चार-पाच वाक्यांत लिहा.
उत्तर:
1. सेबेस्टियन झेविअर (Sebastian Xavier) – यांचा जन्म 10 फेब्रुवारी 1970 रोजी केरळ मध्ये झाला. 50 मीटर फ्री स्टाईल स्विमिंगमध्ये त्यांनी 22.89 सेकंदाचे राष्ट्रीय रेकॉर्ड जवळ जवळ अकरा वर्षे केले. त्यांनी दक्षिण आशियाई खेळात (SAF) 36 सुवर्णपदके मिळवली. 2001 मध्ये त्यांना खेळाच्या क्षेत्रातील सर्वोत्कृष्ट अर्जुन पुरस्काराने सन्मानित केले. त्यांच्या जन्म मनामईल (Manamayil) कुटुंबात केरळ राज्यातील ‘अलाप्पुझा’ (Alappuzha) जिल्हयात ‘इड्थूवा’ (Edathua) या ठिकाणी झाला.

त्यांचे माध्यमिक पर्यंतचे शिक्षण सेन्ट अॅलोसीयस (St. Aloysius) माध्यमिक शाळेत झाले. त्यांचे कॉलेजचे शिक्षण सेन्ट अॅलोसीयस (St. Aloysius) मध्ये झाले. त्याचवेळी त्यांनी वरिष्ठ जलतरणपटू म्हणून तयारी केली. तसेच लाईम लाईट (Lime light) खेळात कौशल्य दाखवले. नंतर ते भारतीय रेल्वेमध्ये राष्ट्रीय व आंतरराष्ट्रीय पातळीवर खेळू लागले. नंतर त्यांनी भारतीय अॅथलेटिक ‘मॉली चॉको’ (Molly Chacko) बरोबर लग्न केले. त्यानंतर ते दोघेही दक्षिण रेल्वे मध्ये काम करू लागले.

2. अंकुर पसेरीयाः (Ankur Paseria) यांचा जन्म 16 मार्च 1977 मध्ये झाला. ते भारतीय अमेरिकन जलतरणपटू आहेत. त्यांनी विशेष प्राविण्य बटरफ्लाय (butterfly events) या प्रकारात मिळवले आहे. 100 मीटर बटरफ्लाय या पोहण्याच्या प्रकारात त्यांनी रेकॉर्ड केले आहे. जपान येथे टोकियोमध्ये झालेल्या आशियाई खेळात त्यांच्याबरोबरच असलेला जलतरणपटू ‘वीरधवल खाडे’ याचे रेकॉर्ड ब्रेक केले. कॅलिफोर्नियाच्या ‘लॉस एन्जिल’ विदयापिठाची पदवी त्यांनी प्राप्त केली आहे. ते एक अष्टपैलू जलतरणपटू आहेत.

3. वीरधवल खाडे: मुळात कोल्हापूरचा असलेल्या खाडेने वयाच्या दहाव्या वर्षी पोहायला सुरूवात केली आणि तेव्हापासून त्याने खूप दूरवरचा पल्ला गाठला आहे. या सहा फूट उंचीच्या धिप्पाड मुलाला पोहण्याचे प्रशिक्षण ‘निहार अमीन’ यांनी दिले आहे. वीरधवल खाडे याने त्याच्या वयोगटात जगातील सर्वात वेगवान जलतरणपटू (पोहणारा) असा लौकिक मिळवला आहे.

आशियाई क्रीडास्पर्धांत पुरूषांच्या 50 मीटर बटरफ्लाय (थोड्या अंतराची वेगवान शर्यत) जलतरण स्पर्धेत कांस्यपदक पटकावून इतिहास घडवला आहे. खजान सिंगने 1986 च्या क्रीडास्पर्धांत मिळवलेल्या रौप्य पदकानंतर आशियाई क्रीडास्पर्धात पदक जिंकणारा वीरधवल हा पहिला भारतीय होता.

त्याने 50 मीटर, 100 मीटर, 200 मीटर आणि 400 मीटर फ्री स्टाइल (मुक्त शैली) जलतरण स्पर्धेत आणि 50 मीटर बटरफ्लाय स्पर्धेत अनेक विक्रम केले आहेत. ऑलिम्पिक क्रीडास्पर्धांत पात्रता मिळवणारा आतापर्यंतचा सर्वात तरूण भारतीय जलतरणपटू असा त्याचा लौकिक आहे.

4. समशेर खान – 1956 मध्ये झालेल्या ऑलिम्पिक स्पर्धेत पोहण्याच्या शर्यतीत उतरणारे समशेर खान हे प्रथम भारतीय जलतरणपटू आहेत. 1956 मध्ये मेलबर्न येथे झालेल्या पोहण्याच्या शर्यतीत ते पाचव्या क्रमांकावर विजयी झाले होते. 1955 मध्ये बँगलोर येथे झालेल्या राष्ट्रीय स्पर्धेत त्यांनी 200 मीटर बटरफ्लाय या कौशल्यात सर्वांचे विक्रम मोडीत काढले.

समशेर खान हे भारतीय संरक्षक दलात कामाला होते. ते 1962 च्या भारत-चीन युद्धात तसेच 1971 च्या भारत – पाकिस्तान च्या युद्धात सहभागी झाले होते. 1973 मध्ये ते ‘सुबेदार’ या पदावर असताना निवृत्त झाले.

7. तुम्ही रझियाचे ‘हितचिंतक’ आहात, या नात्याने तिला कोणत्या सूचना दयाल?

प्रश्न 1.
तुम्ही रझियाचे ‘हितचिंतक’ आहात, या नात्याने तिला कोणत्या सूचना दयाल?
उत्तरः

1. रझियाने नदीच्या किनारी सावधानतेने खेळले पाहिजे होते.
2. रझियाने पोहायला शिकले पाहिजे.
3. रझियाने कोणत्याही प्रसंगात घाबरू नये.
4. रझियाने कुंदाचे आभार मानायला पाहिजेत.

8. पाठ वाचून तुम्हाला कुंदाचे कोणकोणते गुण जाणवले ते लिहा.

प्रश्न 1.
पाठ वाचून तुम्हाला कुंदाचे कोणकोणते गुण जाणवले ते लिहा.

उत्तर:

विशेषण – उदा. समीर हुशार मुलगा आहे.
या वाक्यात ‘हुशार’ हा शब्द ‘मुलगा’ या नामाविषयी विशेष माहिती सांगतो. नामाविषयी विशेष माहिती सांगणाऱ्या शब्दाला ‘विशेषण’, म्हणतात; म्हणून ‘हुशार’ हा शब्द ‘विशेषण’ आहे.

9. कुंदाचे अभिनंदन करणारा कोणता संदेश तुम्ही भ्रमणध्वनीवरून पाठवाल ते खालील चौकोनात लिहा. 

आपण समजून घेऊया.

खालील शब्दसमूह वाचा.
सुंदर फुले, गोड आंबा, उंच डोंगर, ताजे दूध, पिवळा झेंडू, सात केळी, लांब नदी, अवखळ मुले.
वरील शब्दसमूहात फुले, आंबा, डोंगर, दूध, झेंडू, केळी, नदी, मुले ही नामे आहेत, तर सुंदर, गोड, उंच, ताजे, पिवळा, सात, लांब, अवखळ हे शब्द त्या नामांबद्दल विशेष माहिती सांगणारे शब्द आहेत. अशा शब्दांना विशेषण म्हणतात.

खालील आकृतीत गुलाबाच्या फुलाला आठ विशेषणे लावली आहेत. ती समजून घ्या.

खालील चित्राला दोन-दोन विशेषणे लावा.

खालील वाक्ये वाचा.
(अ) अरेरे! तू पडलास.
(आ) शाबास! छान खेळलास.
(इ) अरे वाह! छान कपडे आहेत.
उत्कट भावना व्यक्त करताना ती दाखवणाऱ्या शब्दांच्या शेवटी !’ असे चिन्ह देतात. या चिन्हास उद्गारचिन्ह म्हणतात.

प्रश्न 1.
कुंदाचे अभिनंदन करणारा कोणता संदेश तुम्ही भ्रमणध्वनीवरून पाठवाल ते खालील चौकोनात लिहा.
उत्तर:
‘कुंदा तुझे खूप खूप अभिनंदन ! तुझे साहस बघून मला खूप अभिमान वाटला. अशाच साहसी मुलींची आज भारत देशाला गरज आहे. तुझ्या साहसाने आम्हां मुलींना खूप स्फूर्ती मिळाली आहे.’

प्रश्न 2.
खालील आकृतीत गुलाबाच्या फुलाला आठ विशेषणे लावली आहेत. ती समजून घ्या.

उत्तर:

1. टवटवीत गुलाब
2. सुंदर गुलाब
3. नाजूक गुलाब
4. सुवासिक गुलाब
5. टपोरे गुलाब
6. रंगीत गुलाब
7. लालभडक गुलाब
8. ताजे गुलाब

प्रश्न 3.
खालील चित्रांना दोन-दोन विशेषणे लावून लिहा.
उत्तर:

प्रश्न 4.
खालील वाक्ये वाचा.
(अ) अरेरे! तू पडलास.
(आ) शाबास! छान खेळलास.
(इ) अरे वाह! छान कपडे आहेत.
उत्तर:
(अ) अरेरे! फार वाईट झाले!
(आ) बापरे ! केवढा हा साप!
(इ) ओह! किती सुंदर!

Marathi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 8 कुंदाचे साहस Important Additional Questions and Answers

खाली दिलेल्या वाक्यातील रिकाम्या जागी योग्य शब्द भरून वाक्य लिहा.

प्रश्न 1.

1. सर्वत्र प्रसन्न …………………. होते.
2. पावसामुळे नदीचा …………………. वाढत होता.
3. पाहता पाहता ती पट्टीची …………………. बनली होती.
4. दूरवर शेतात शेतकरी व काही बायका कामात …………………. होत्या.
5. कुंदा धावत येऊन काठावर उभी …………………. राहिली.
6. कुंदाला फक्त …………………. दिसत होती.
7. ही बातमी …………………. पसरली.
8. कौतुकाने व अभिमानाने त्यांनी मुलीला …………………. घेतले.
9. आज साऱ्या गावात कुंदाच्या ………………….. चर्चा होती.
10. साऱ्यांच्या कौतुकाच्या …………………. कुंदा आनंदून गेली.

उत्तर:

1. वातावरण
2. प्रवाह
3. जलतरणपटू
4. मग्न
5. क्षणभर
6. रझिया
7. गावभर
8. जवळ
9. साहसाचीच
10. वर्षावाने

खालील प्रश्नांची प्रत्येकी एका वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
गावातील नदीचे नाव काय आहे?
उत्तर:
गावातील नदीचे नाव ‘सोना’ हे आहे.

प्रश्न 2.
कोणत्या दिवशी शाळेला सुट्टी होती?
उत्तर:
‘रविवार’ या दिवशी शाळेला सुट्टी होती.

प्रश्न 3.
कुंदा व तिच्या मैत्रिणी कुठे खेळायला गेल्या होत्या?
उत्तर:
कुंदा व तिच्या मैत्रिणी नदीच्या काठावर खेळायला गेल्या होत्या.

प्रश्न 4.
कुंदा वयाच्या कितव्या वर्षी पोहायला शिकली होती?
उत्तर:
कुंदा वयाच्या आठव्या वर्षी पोहायला शिकली होती.

प्रश्न 5.
दूरवर शेतात कोण-कोण कामात मग्न होते?
उत्तर:
दूरवर शेतात शेतकरी व काही बायका कामात मग्न होत्या.

प्रश्न 6.
पाण्यात कोण पडली होती?
उत्तर:
रझिया पाण्यात पडली होती.

प्रश्न 7.
रझियाला पाण्यातून वाचवण्यासाठी पाण्यात कोणी उडी घेतली?
उत्तर:
रझियाला पाण्यातून वाचवण्यासाठी पाण्यात कुंदाने उडी घेतली.

प्रश्न 8.
कुंदाने रझियाला कुठे आणले?
उत्तर:
कुंदाने रझियाला काठाकडे आणले.

प्रश्न 9.
कौतुकाने व अभिमानाने कुंदाला कोणी जवळ घेतले?
उत्तरः
कौतुकाने व अभिमानाने कुंदाला तिच्या आई-बाबांनी जवळ घेतले.

असे कोण कोणास म्हणाले ते लिहा.

प्रश्न 1.
“धावा! धावा! लवकर या, रझिया पाण्यात पडली.”
उत्तर:
नीला आजूबाजूच्या लोकांना म्हणाली.

प्रश्न 2.
“कुंदा, पाण्याचा वेग वाढतो आहे. माघारी फिर.”
उत्तर:
जमलेली माणसे कुंदाला म्हणत होती.

प्रश्न 3.
“रझिया घाबरू नको, मी आले आहे.”
उत्तर:
कुंदा रझियाला म्हणाली.

प्रश्न 4.
“कुंदा, आज तुझ्यामुळेच माझ्या रझियाचा जीव वाचला.”
उत्तर:
रझियाची आई कुंदाला म्हणाली.

खालील प्रश्नांची दोन-तीन वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
पावसाळ्याचे दिवस असल्याने गावात कोणता बदल झाला होता?
उत्तर:
पावसाळ्याचे दिवस असल्याने झाडे, शेते सर्वच हिरवीगार झाली होती. सर्वत्र प्रसन्न वातावरण होते. गावातल्या सोना नदीला भरपूर पाणी आले होते. पावसामुळे नदीचा प्रवाह वाढत होता. हा बदल झाला होता.

प्रश्न 2.
कुंदाला नदीवर कोणते दृश्य दिसले?
उत्तर:
‘रझिया नदीच्या पाण्यात पडली आहे, व तिला वाचवण्यास कुणीतरी मदत करा’ ही नीलाची हाक कुंदाच्या कानावर पडल्याबरोबर ती धावतच नदीकिनारी पोहोचली. ती नदीच्या काठावर येऊन क्षणभर उभी राहिली तेव्हा तिला रझिया पाण्यात गटांगळ्या खात पाण्याच्या प्रवाहाबरोबर पुढे पुढे वाहत चालल्याचे दृश्य दिसले.

प्रश्न 3.
नदीच्या काठावरचे लोक कुंदाला कोणत्या सूचना देत होते?
उत्तर:
नीलाच्या हाकेमुळे आजूबाजूचे लोकही नदीकिनारी जमले होते. रझियाला वाचवण्यासाठी कुंदाने पाण्यात उडी घेताच लोक जोरजोरात ओरडून ‘कुंदा’ पाण्याचा वेग वाढतो आहे. ‘माघारी फिर’ ही सूचना देत होते.

प्रश्न 4.
कोणती बातमी गावभर पसरली?
उत्तर:
कुंदा आणि तिच्या मैत्रिणी रविवारी शाळेच्या सुट्टीच्या दिवशी नदीच्या काठावर खेळत असताना रझिया पाण्यात पडली व पाण्याच्या प्रवाहाबरोबर गटांगळ्या खात ती बुडू लागली. पण तिला वाचवण्यासाठी कुंदाने पाण्यात उडी घेतली व तिला काठाकडे आणले. तोवर लोकांनी मोठा दोर पाण्यात सोडून दोघींना बाहेर काढले. ही बातमी गावभर पसरली.

प्रश्न 5.
रझियाच्या आईच्या डोळ्यांतून आनंदाश्रू का आले?
उत्तर:
वाहणाऱ्या नदीच्या मोठ्या प्रवाहात गटांगळ्या खात बुडत असणाऱ्या आपल्या मुलीला कुंदाने मोठ्या धाडसाने वाचवले. कुंदामुळेच आज रझियाचा जीव वाचला’ या विचारानेच रझियाच्या आईच्या डोळ्यातून आनंदाश्रू आले.

व्याकरण व भाषाभ्यास:

खालील शब्दांचे समानार्थी शब्द लिहा.

प्रश्न 1.

1. साहस
2. सर्वत्र
3. मैत्रिण
4. मग्न
5. लहानगी
6. हाक
7. पाणी
8. बातमी
9. सुखरूप
10. कवटाळणे

उत्तरः

1. धाडस
2. सगळीकडे
3. सखी
4. गर्क, दंग
5. छोटी
6. आवाज
7. जल, उदक
8. खबर, माहिती
9. सुरक्षित
10. मिठी मारणे

खालील शब्दांचे विरूद्धार्थी शब्द लिहा.

प्रश्न 1.

1. दिवस
2. भरपूर
3. मोठ्या
4. बायका
5. लहान

उत्तरः

1. रात्र
2. कमी, थोडे
3. छोट्या
4. माणसे
5. मोठे

खालील शब्दांचे वचन बदला.

प्रश्न 1.

1. झाड
2. शेत
3. सुट्टी
4. मैत्रिण
5. बाई
6. हाक
7. दोर
8. मिठी

उत्तरः

1. झाडे
2. शेते
3. सुट्ट्या
4. मैत्रिणी
5. बायका
6. हाका
7. दोऱ्या
8. मिठ्या

प्रश्न 2.
कंसातील वाक्प्रचार दिलेल्या वाक्यांत योग्य ठिकाणी वापरून वाक्य पुन्हा लिहा.
(दंग होणे, गलका वाढणे, गटांगळ्या खाणे)
1. पोहता न आल्यामुळे जयेश नदीच्या पात्रात ……………… .
उत्तर:
गटांगळ्या खाऊ लागला.

पोहण्यामध्ये तरबेज असलेल्या व्यक्तीला ‘जलतरणपटू’ म्हणतात. या प्रकारचे खालील शब्द वाचा व त्यांच्या योग्य जोड्या लावा.

प्रश्न 1.

‘अ’ गट	‘ब’ गट
1. कुस्ती खेळण्यात पटाईत	(अ) तिरंदाज
2. तीर चालवण्यात पटाईत	(आ) कुस्तीपटू

उत्तर:

‘अ’ गट	‘ब’ गट
1. कुस्ती खेळण्यात पटाईत	(आ) कुस्तीपटू
2. तीर चालवण्यात पटाईत	(अ) तिरंदाज

खालील चौकोनातील मुलाच्या चित्राला आठ विशेषणे लावली आहेत ती लिहून काढा.

प्रश्न 1.

उत्तर:

1. हुशार मुलगा
2. कष्टाळू मुलगा
3. सुंदर मुलगा
4. अभ्यासू मुलगा
5. प्रेमळ मुलगा
6. गोरा मुलगा
7. चलाख मुलगा
8. कामसू मुलगा

प्रश्न 2.
खालील चित्रांना दोन-दोन विशेषणे लावून लिहा.
उत्तर:

खालील वाक्यांत योग्य ठिकाणी उद्गार (!) चिन्ह त्या.

प्रश्न 1.
धावा धावा लवकर या, रझिया पाण्यात पडली.
उत्तर:
धावा! धावा! लवकर या, रझिया पाण्यात पडली.

प्रश्न 2.
केवढी धाडसी मुलगी आहेस तू.
उत्तर:
केवढी धाडसी मुलगी आहेस तू!

प्रश्न 3.
शब्बास छान खेळलास.
उत्तर:
शाब्बास! छान खेळलास.

कुंदाचे साहस Summary in Marathi

पाठपरिचय:

‘कुंदाचे साहस’ या पाठात कुंदाने दाखवलेले साहस व तिची समयसुचकता याविषयी वर्णन केले आहे.

शब्दर्थ:

1. साहस – धाडस (adventure)
2. शेत – रान (farm)
3. प्रसन्न – आनंदी (happy)
4. वातावरण – भोवतालचा परिसर (surrounding)
5. भरपूर – खूप, जास्त (a lot of)
6. प्रवाह – पाण्याचा वाहणारा वेग (flow of water)
7. काठ – किनारा, तट (bank of river)
8. पट्टीची – पोहण्यात तरबेज (swimmer)
9. कडूनिंब – एक प्रकारचे लिंबाचे झाड (Neem tree)
10. बागडत – इकडे-तिकडे उड्या मारत (fluttering)
11. मग्न – गर्क, गुंग, दंग (indulge in)
12. लहानगी – छोटी (a little)
13. दंग – मग्न (surprised, ongrossed)
14. हाक – आरोळी, आवाज (call)
15. गलका – गोंधळ (noise)
16. क्षणभर – काही वेळ (a moment)
17. पात्र – नदीचा वाहता प्रवाह (a bed of river)
18. एवढीशी – लहानगी, छोटी (a little)
19. वेग – गती (speed)
20. माघारी – परत, मागे (retreat)
21. तोवर – तोपर्यंत (till then)
22. दोर – कासरा, रस्सी (rope)
23. सुखरूप – सुरक्षित (safe)
24. कवटाळणे – मिठी मारणे (to huy)

वाकप्रचार व अर्थ:

1. मग्न असणे – दंग असणे, गर्क असणे, गुंग असणे
2. गावभर पसरणे – सगळीकडे समजणे, पूर्ण गावात माहिती होणे
3. गलका वाढणे – गडबड वाढणे, गोंधळ करणे
4. गटांगळ्या खाणे – पाण्यात बुडणे
5. कोणाचेही शब्द कानावर न पडणे – काहीही ऐकायला न येणे
6. आनंदाश्रू वाहणे – आनंदाने डोळ्यातून अश्रू येणे