Bhagya

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Sulabhbharati Chapter 6 मेरा अहोभाग्य Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य Textbook Questions and Answers

नाम तुम्हारे:

चित्र देखकर उचित सर्वनाम में लिखो:

(तू, मैं, वह, यह, क्या, जैसा-वैसा, अपने-आप)
Answer:

1. मैं
2.  तू
3. यह
4. अपने-आप
5. वह
6. जैसा-वैसा
7. क्या?

जरा सोचो ………बताओ:

यदि मैं पुस्तक होता/होती तो …….
Answer:
यदि मैं पुस्तक होता…..
स्वयं पुस्तक होना अपने आप में एक बहुत बड़ी बात है। यदि मैं पुस्तक होता तो लोगों को और दुनिया को ज्ञान देने के मेरे कर्तव्य को मैं भली-भाँति निभाता। मैं विद्यार्थियों के बौद्धिक, शारीरिक और सर्वांगीण विकास का ध्यान रखते हुए उन्हें योग्य मार्गदर्शन करता। सारे संसार को जीवन उपयोगी और मूल्यवान विचार प्रदान करता। पूरी मानव जाति के लिए उनके भले के लिए अपना पूरा जीवन त्याग देता।

भाषा की ओर:

निम्नलिखित शब्दों के लिंग और वचन बदलकर लिखिए:

Answer:

(१) बिल्ली, बिल्लियाँ, बिल्ले
(२) घोड़ियाँ, घोड़ा, घोड़े
(३) नागिन, नागिनें, नाग
(४) चुहिया, चूहा, चूहे

सुनो तो जराः

दैनिक समाचार सुनेंगे और मुख्य समाचार को फलक पर लिखकर कक्षा में सुनाएँगे:
Answer:
प्रश्न का उत्तर छात्र स्वयं तैयार करेंगे।

बताओ तो सही:

अपने मनपसंद व्यक्ति का साक्षात्कार लेने हेतु कोई पाँच प्रश्न लिखिए:
Answer:
मनपसंद व्यक्ति – प्रधानमंत्री श्री नरेंद्र मोदी जी

1. महोदय, आपका पूरा नाम क्या है?
2. आपका जन्म कब और कहाँ हुआ?
3. आप अपने जीवन में क्या बनना चाहते थे?
4. आप अपने देश के लिए और क्या करना चाहेंगे?
5. आपके विचार से देश के सामने खड़ी सबसे बड़ी समस्या कौन-सी है?

वाचन जगत से:

संत तुकाराम के अभंग पढ़ेंगे और गायेंगे:
Answer:
“तुका राम बहुत मीठा रे, भर राखें शरीर।
तनकी करूं नावरि, उतारूँ पैल तीर।।”

मेरी कलम से:

अपने परिवार से संबंधित कोई संस्मरण लिखिए:
(संस्मरण-लेखन / अनुच्छेद-लेखन)
Answer:
मनुष्य के जीवन से उसके कई संस्मरण जुड़े होते हैं। गतवर्ष मैं अपने परिवार के साथ अहमदाबाद गया था। वहाँ जाकर मुझे हमारे राष्ट्रपिता महात्मा गांधी का साबरमती आश्रम देखने का सौभाग्य प्राप्त हुआ। उनके स्वतंत्रता संग्राम योगदान के कई चित्र तथा उनकी लिखी किताबें और वहाँ का विस्तृत पुस्तकालय देखकर मानो मैं कहीं खो गया। घर के सभी लोग मुझे पूरे आश्रम में ढूँढ रहे थे। मैं मानो गांधी जी द्वारा लिखित उन किताबों में कहीं खो गया था। काफ़ी देर बाद पिताजी ने वहाँ आकर मुझे आवाज़ दी। मैंने देखा काफ़ी समय बीत चुका था। मैं करीब २ घंटे उस पुस्तकालय में मानो खो गया था। साबरमती आश्रम की यह भेंट मुझे भुलाए नहीं भूलती। यह मेरे जीवन का सबसे सुंदर संस्मरण है।

एक वाक्य में उत्तर लिखो:

Question 1.
साहित्यिक कार्यक्रम कहाँ होने वाला था?
Answer:
साहित्यिक कार्यक्रम शांति निकेतन में होने वाला था।

Question 2.
गुरुदेव की कहानियों में कौन-सी मनोवृत्ति के दर्शन होते हैं?
Answer:
गुरुदेव की कहानियों में ग्रामीण जनता की मनोवृत्ति के दर्शन होते हैं।

Question 3.
संस्मरण में किस कहानी का उल्लेख किया गया है?
Answer:
संस्मरण में ‘काबुलीवाला’ कहानी का उल्लेख किया गया है।

Question 4.
लेखक आनंद विभोर क्यों हुए?
Answer:
लेखक आनंद विभोर इसलिए हुए क्योंकि लेखक जिस कमरे मे ठहरे थे, उसी कमरे में गुरुदेव रवींद्रनाथ ठाकुर ने ‘गीतांजली’ का अधिकांश भाग उसके बरामदे में लिखा था।

Question 5.
हिंदी वालों के दल को कहाँ ठहराया गया था?
Answer:
हिंदी वालों के दल को शांति निकेतन के सुंदर अतिथि-भवन में ठहराया गया था।

स्वयं अध्ययन:

महान विभूतियों की सूची बनाकर उनके कार्यों का उल्लेख करते हुए निबंध लिखिए:
Answer:

1. महात्मा गांधी
2. सुभाषचंद्र बोस
3. लोकमान्य तिलक
4. लालबहादुर शास्त्री
5. सरदार वल्लभभाई पटेल
6. पंडित जवाहरलाल नेहरू

देश के महापुरुष – देश की महान विभूतियों का योगदान

हमारे देश में प्राचीन काल में देश को स्वतंत्र कराने के लिए कई वीरों ने अपने प्राणों का बलिदान कर दिया। जिनके बलिदान के कारण ही आज हम खुली हवा में साँस ले रहे हैं। महात्मा गांधीजी ने लोगों को सत्य और अहिंसा की सीख दी तथा “करो या मरों” इस नारे के माध्यम से लोगों का हौसला बढ़ाया। अपनी स्वतंत्रता हासिल करने के लिए लोकमान्य तिलक ने ब्रिटिश सरकार को बताया कि ‘स्वराज्य मेरा जन्मसिद्ध अधिकार है, उसे मैं लेकर ही रहूँगा।’ उनकी इस घोषणा ने लोगों में सराहनीय जोश का संचार किया। सुभाषचंद्र बोस ने ‘तुम मुझे खून दो, मैं तुम्हें आजादी दूंगा।’ यह कहते हुए सभी युवकों और देशवासियों को संगठित होने का संदेश दिया।
लालबहादुर शास्त्री ने देशवासियों को स्वतंत्रता का महत्त्व समझाया और अंग्रेजों को देश से उखाड़ फेंकने के लिए लोगों में स्वतंत्रता की अलख जगाई। इस प्रकार देश के कई महापुरुषों ने स्वतंत्रता आंदोलन में अपना सहयोग दिया। इन सभी महापुरुषों के योगदान के कारण ही हमारा भारत देश १५ अगस्त, १९४७ को स्वतंत्र हो गया।

सदैव ध्यान में रखो:

उल्लेखनीय कार्य ही व्यक्ति को महान बनाते हैं।
Answer:
इस संसार में प्रतिदिन कई लोग जन्म लेते हैं, तो कई लोगों की मृत्यु होती है। संसार सभी को याद नहीं रखता। जो व्यक्ति अपने कार्य-काल में समाज, देश एवं अपनी संस्कृति के लिए कुछ अतुलनीय कार्य करता है, उसी व्यक्ति को संसार याद रखता है। व्यक्ति अपने धन, संपत्ति एवं पद की प्रतिष्ठा से महान नहीं बनता, बल्कि अपने उल्लेखनीय कार्यों से ही महान बनता है।

विचार मंथन:

हे विश्वचि माझे घर।

मराठी में लिखी इस उक्ति के लिए संस्कृत में एक उक्ति है- ‘वसुधैव कुटुंबकम्’ अर्थात संपूर्ण विश्व ही मेरा घर है। बोली-भाषा, जाति-धर्म, रंग, संस्कृति, सरहद आदि के आधार पर हम भले ही अलग-अलग हों, पर सबसे पहले हम इंसान हैं। विश्व के प्रत्येक व्यक्ति को एक-दूसरे की आवश्यकता है। ऐसे में भेदभाव की दीवार को तोड़कर हम सभी को एक होना चाहिए।

खोजबीन:

नोबल पुरस्कार प्राप्त विभूतियों के चित्र चिपकाओ। उन्हें यह पुरस्कार किसलिए प्राप्त हुआ है, बताओ?

Answer:

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य Additional Important Questions and Answers

निम्नलिखित शब्दों में से उचित शब्द चुनकर रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए:

(बरामदा, धन्यवाद, ग्रामीण, मानसिक, गीतांजली)

Question 1.
गुरुदेव की प्रारंभिक कहानियों में ……………… जीवन के संसर्ग का वर्णन है।
Answer:
ग्रामीण

Question 2.
हम सबके लिए यह एक ……………… खाद्य था।
Answer:
मानसिक

Question 3.
हम सबने गुरुदेव को ……………… दिया।
Answer:
धन्यवाद

Question 4.
गुरुदेव को उनकी रचना ……………… के लिए नोबल पुरस्कार प्राप्त हुआ।
Answer:
गीतांजली

Question 5.
कमरे के बाहर एक विस्तृत ……………… था।
Answer:
बरामदा

निम्नलिखित वाक्य सही हैं या गलत लिखिए:

Question 1.
कार्यक्रम की अध्यक्षता लेखक करने वाले थे।
Answer:
गलत

Question 2.
मध्याह्न के बाद गुरुदेव की भेंट हुई।
Answer:
सही

Question 3.
गुरुदेव ने लगभग १० मिनट बात की।
Answer:
गलत

Question 4.
‘गीतांजली’ के लिए रवींद्रनाथ ठाकुर को भारत रत्न दिया गया।
Answer:
गलत

Question 5.
गुरुदेव की सेहत ठीक नहीं है – यह सुनकर लेखक को दुःख हुआ।
Answer:
सही

निम्नलिखित शब्दों का वाक्यों में प्रयोग कीजिए:

Question 1.
लोकप्रिय
Answer:
‘गोदान’ एक लोकप्रिय उपन्यास है।

Question 2.
उल्लास
Answer:
अपने सामने पुराने मित्र को अचानक खड़ा देखकर राम का मन उल्लास से भर गया।

Question 3.
दर्जन
Answer:
आज कल महँगाई के कारण ४० रुपये में केवल १ दर्जन केले ही आते हैं।

Question 4.
उपवन
Answer:
मेरे घर के सामने एक उपवन है।

Question 5.
प्रात:काल
Answer:
मैं प्रात:काल घूमने जाता हूँ।

Question 6.
निराश
Answer:
अपने मित्र की मृत्यु का समाचार सुनकर मोहन निराश हो गया।

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक वाक्य में लिखिए:

Question 1.
साहित्यिक कार्यक्रम कहाँ होने वाला था?
Answer:
साहित्यिक कार्यक्रम शांति निकेतन में होने वाला था।

Question 2.
गुरुदेव की कहानियों में कौन-सी मनोवृत्ति के दर्शन होते हैं?
Answer:
गुरुदेव की कहानियों में ग्रामीण जनता की मनोवृत्ति के दर्शन होते हैं।

Question 3.
संस्मरण में किस कहानी का उल्लेख किया गया है?
Answer:
संस्मरण में ‘काबुलीवाला’ कहानी का उल्लेख किया गया है।

Question 4.
लेखक आनंद विभोर क्यों हुए?
Answer:
लेखक आनंद विभोर इसलिए हुए क्योंकि लेखक जिस कमरे मे ठहरे थे, उसी कमरे में गुरुदेव रवींद्रनाथ ठाकुर ने ‘गीतांजली’ का अधिकांश भाग उसके बरामदे में लिखा था।

Question 5.
हिंदी वालों के दल को कहाँ ठहराया गया था?
Answer:
हिंदी वालों के दल को शांति निकेतन के सुंदर अतिथि-भवन में ठहराया गया था।

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दो-तीन वाक्यों में लिखिए:

Question 1.
दूसरे दिन लेखक और उनके दल को किस बात की जानकारी दी गई?
Answer:
दूसरे दिन लेखक और उनके दल को इस बात की जानकारी दी गई कि गुरुदेव का स्वास्थ्य ठीक न होने के कारण वे कार्यक्रम की बैठक में नहीं आ पाएँगे।

Question 2.
गुरुदेव की कहानियाँ संसार के किसी भी आदमी को क्यों भा सकती हैं?
Answer:
गुरुदेव की कहानियाँ संसार में किसी भी आदमी को इसलिए भा सकती हैं, क्योंकि मनुष्य-स्वभाव तो दुनिया में हर जगह एक सा ही होता है।

Question 3.
लेखक की खुशियों का ठिकाना क्यों न रहा?
Answer:
लेखक की खुशियों का ठिकाना इसलिए नहीं रहा क्योंकि जिस कमरे में लेखक ठहरे हुए थे, उसी कमरे में गुरुदेव काफी समय तक रह चुके थे।

व्याकरण और भाषाभ्यास

निम्नलिखित शब्दों का विलोम लिखिए:

1. दिन
2. जैसा
3. जीवन
4. छोटी
5. सच

Answer:

1. रात
2. वैसा
3. मरण
4. बड़ी
5. झूठ

निम्नलिखित शब्दों का वचन बदलिए:

1. खुशी
2. कहानी
3. भाषा
4. कल्पना
5. मंज़िल

Answer:

1. खुशियाँ
2. कहानियाँ
3. भाषाएँ
4. कल्पनाएँ
5. मंजिलें

निम्नलिखित बाक्यों में से सर्वनाम शब्द छाँटकर लिखिए:

1. मैं बहुत ही उल्लासित था।
2. यह अतिथि भवन अशोक वृक्षों के सघन उपवन के बीचो-बीच बनाया गया था।
3. हम लोगों को केवल पंद्रह मिनटों का समय दिया है।
4. इस मकान में जगह की भी कमी है।
5. वह कहानी कल्पना की सृष्टि है।

Answer:

1. मैं
2. यह
3. हम
4. इस
5. वह

निम्नलिखित सर्वनाम शब्दों का वाक्यों में प्रयोग कीजिए:

मैं, यह, स्वयं, कब, जिसकी-उसकी
Answer:

• मैं कल मुंबई जाऊँगा।
• यह मेरा घर है।
• मैं अपना काम स्वयं कर लूँगा।
• तुम कब जाओगे?
• जिसकी लाठी, उसकी भैंस।

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 3 पाऊस आला! पाऊस आला! Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 3 पाऊस आला! पाऊस आला! (कविता)

Marathi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 3 पाऊस आला! पाऊस आला! Textbook Questions and Answers

1. खालील प्रश्नांची एक दोन वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न अ.
विजा केव्हा चमकल्या?
उत्तर:
विजा ऐन दुपारी चमकल्या.

प्रश्न आ.
सुटलेला वारा कसा होता?
उत्तर:
सुटलेला वारा भणाणवारा होता.

प्रश्न इ.
पाऊस आल्यामुळे आजोबांनी काय केले?
उत्तर:
पाऊस आल्यामुळे आजोबांनी छत्री शिवली.

प्रश्न ई.
आलेल्या पावसामुळे बाबांनी चडफड का केली?
उत्तर:
बाबांना आधीच उशीर झाला होता व त्यातच पाऊस पडला म्हणून बाबांनी चडफड केली.

प्रश्न उ.
पावसामुळे आईचे कोणते नुकसान झाले?
उत्तर:
पावसामुळे आईचे पापड भिजले.

2.

प्रश्न अ.
शब्दातील शेवटचे अक्षर सारखे येणारे शब्द कवितेतून शोधा व लिहा. उदा., वारा-गारा
उत्तर:
(अ) कुत्री – छत्री
(आ) गिल्ला – किल्ला
(इ) पापड – चडफड
(ई) पळा – घोटाळा
(उ) कुट्टी – सुट्टी

प्रश्न आ.
कडकड, चडफड, तडफड यांसारखे आणखी शब्द तयार करा.
उत्तर:

1. धडधड
2. गडगड
3. बडबड
4. खडखड
5. रडरड
6. गडबड
7. पडझड

3. खालील शब्दांचे वचन बदला.

प्रश्न 1.
खालील शब्दांचे वचन बदला.
उत्तर:
(अ) माणूस – माणसे
(आ) गाय – गाई
(इ) दप्तर – दप्तरे
(ई) पाणी – पाणी
(उ) वह्या – वही
(ऊ) पत्र – पत्रे

4. अचानक आलेल्या पावसामुळे तुमची कधी फजिती झाली आहे का? तो प्रसंग वर्गात सांगा. 

प्रश्न अ.
अचानक आलेल्या पावसामुळे तुमची कधी फजिती झाली आहे का? तो प्रसंग वर्गात सांगा.
उत्तर:
एकदा ताई आणि मी बाजारात गेलो होतो. अचानक पाऊस आला. छत्र्या नव्हत्या. आम्ही झाडाखाली उभे राहीलो पण पूर्ण भिजलो होतो. रस्त्यात पाणी तुंबले होते. रिक्षा बंद झाल्या होत्या. दोघे कसेबसे घरी पोहोचलो. आईने पापड, मिरच्या वाळवण ठेवले होते. तेही भिजले. बाबांना घरी यायला खूप उशीर झाला. बाहेर वाळत घातलेले कपडेही भिजले. पावसामुळे खूप धावपळ झाली.

5. अचानक आलेल्या पावसामुळे दिवाळीत तुम्ही केलेल्या तयारीचे कोणकोणते नुकसान होते ते चार-पाच वाक्यात लिहा.

प्रश्न अ.
अचानक आलेल्या पावसामुळे दिवाळीत तुम्ही केलेल्या तयारीचे कोणकोणते नुकसान होते ते चार-पाच वाक्यात लिहा.
उत्तर:
दिवाळीत आम्ही सर्व मुलांनी मिळून किल्ला बांधला होता. त्यावर शिपाई, रखवालदार ठेवले होते. मातीच्याच प्रतिमा असल्याने त्या तुटून गेल्या. किल्ला ढासळला. ताईने दारात काढलेली रांगोळी पुसली गेली. आमचे फटाकेही भिजले.

6. सुरुवातीला एक वाक्य दिले आहे. तुमच्या मनाने पुढील वाक्ये लिहा. 

प्रश्न अ.
रिमझिम पाऊस पडत होता.
उत्तर:

1. पाणी झुळझुळ वाहत होते.
2. खारूताई झाडावर सरसर चढली.
3. गांधीजी झरझर चालत जात.
4. आजीचे हात थरथर कापत होते.

प्रश्न आ.
रिक्षा खडखड करत थांबली.
उत्तर:

1. मुले भरभर चालत होती.
2. पंख्याची घरघर सुरू होती.
3. हृदय धडधड करीत होते.
4. पंखांची फडफड थांबली.

7. ‘वारा’ या शब्दाशी संबंधित आलेले शब्द वाचा. त्यांचा वाक्यात उपयोग करा. उदा. भणाणणारा वारा सुटला होता.

प्रश्न अ.
‘वारा’ या शब्दाशी संबंधित आलेले शब्द वाचा. त्यांचा वाक्यात उपयोग करा. उदा. भणाणणारा वारा सुटला होता.
उत्तरः

1. मंदमंद – पहाटे मंदमंद वारा सुटला होता.
2. गिरक्या – मैदानात वाऱ्याच्या गिरक्या येत होत्या.
3. जोरदार – जोरदार मोसमी वारे सुटले होते.
4. थंडगार – हिमालयाचा वारा थंडगार होता.
5. झोंबणारा – हिवाळ्यात नदीकाठचा वारा झोंबणारा होता.

8. पापड कशाकशापासून बनवले जातात याची माहिती आईला विचारून लिहा. 

प्रश्न अ.
पापड कशाकशापासून बनवले जातात याची माहिती आईला विचारून लिहा.
उत्तर:
पापड विविध प्रकारचे असतात. उडदाची डाळ, मिरे यांपासून उडदाचे पापड बनतात. तांदळापासून तांदळाचे पापड बनतात. काही पापड पोयांपासून तर काही नाचणीपासून बनतात. साबूदाण्यापासून व बटाट्यापासूनही उपवासाचे पापड बनतात.

9. उन्हाळ्यांमध्ये वाळवून साठवण्याचे कोणकोणते पदार्थ आई करते ते लिहा. 

प्रश्न अ.
उन्हाळ्यांमध्ये वाळवून साठवण्याचे कोणकोणते पदार्थ आई करते ते लिहा.
उत्तर:
उन्हाळ्यात वाळवून साठवण्याचे पदार्थ – पापड, कुर्डया, सांडगे, शेवया, मिरच्या, आंबापोळी, फणसपोळी, उपवासाच्या चकल्या, उपवासाचे पापड, आमचूर, बोरकूट इ.

10. पावसाळा सुरु होताच तुम्ही पावसातून बचाव करण्यासाठी कोणकोणती पूर्वतयारी करता?
उदा. छत्री खरेदी करणे.

प्रश्न अ.
पावसाळा सुरु होताच तुम्ही पावसातून बचाव करण्यासाठी कोणकोणती पूर्वतयारी करता?
उदा. छत्री खरेदी करणे.
उत्तर:
1. रेनकोट, चपला खरेदी करणे.

2. घराची डागडुजी करणे, दुरुस्ती करणे.
3. वाहने गंजू नये त्यासाठी उपाय करणे.

Marathi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 3 पाऊस आला! पाऊस आला! Important Additional Questions and Answers

रिकाम्या जागी कवितेतील योग्य शब्द लिहा.
प्रश्न 1.

1. ……………….. भणाण वारा.
2. दिवाळीतला ………………..
3. आजोबांनी ………………..
4. बाबा गेले ………………..
5. ……………….. पापड
6. हसत म्हणाल्या ………………..
7. ‘………………..’, शाळेला सुट्टी!

उत्तर:

1. कडाड कडकड
2. खचला किल्ला
3. शिवली छत्री
4. करीत चडफड
5. आईचेही भिजले
6. मॅडम कुट्टी
7. चला पळा.

प्रश्न 2.
एका शब्दांत उत्तरे लिहा.

1. ऐन दुपारी चमकल्या
2. जिकडे तिकडे
3. भुंकत सुटली सगळी
4. मुलांनी केला एकच

उत्तर:

1. विजा
2. गारा
3. कुत्री
4. गिल्ला

खालील प्रश्नांची एक दोन वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
मॅडम हसत काय म्हणाल्या?
उत्तर:
मॅडम म्हणाल्या, ‘चला पळा, शाळेला सुट्टी!’

खालील प्रश्नांची दोन-तीन वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
ऐन दुपारी काय झाले?
उत्तर:
ऐन दुपारी विजा कडाड कडकड चमकल्या. भणाण वारा सुटला. जिकडे तिकडे गारा पडू लागल्या व पाऊस
पडू लागला.

प्रश्न 2.
पावसामुळे काय काय झाले?
उत्तर:
ऐन दुपारी पाऊस पडला. दिवाळीतला किल्ला खचला. सगळी कुत्री भुंकत सुटली. आजोबांनी छत्री शिवली. बाबांना आधीच उशीर झाला होता, त्यातच पावसाने घोटाळा केला. ते चडफड करीतच गेले. आईचे पापड भिजले.

प्रश्न 3.
शाळेतील मुलांनी गिल्ला का केला?
उत्तर:
अचानक दुपारी पाऊस पडू लागला. सर्व मुलांना मजा वाटली. त्यातच मॅडमनी शाळेला सुट्टी दिली. त्या आनंदात मुलांनी गिल्ला केला.

व्याकरण व भाषाभ्यास:

प्रश्न 1.
खालील शब्दांचे वचन बदला.

1. छत्री
2. कुत्री
3. वीज
4. किल्ला

उत्तर:

1. छत्र्या
2. कुत्रा
3. विजा
4. किल्ले

जोड्या जुळवा.

प्रश्न 1.

‘अ’ गट	‘ब’ गट
1. आजोबा	(अ) आई
2. मॅडम	(ब) कुत्रा
3. बाबा	(क) सर
4. कुत्री	(ड) आजी

उत्तर:

‘अ’ गट	‘ब’ गट
1. आजोबा	(ड) आजी
2. मॅडम	(क) सर
3. बाबा	(अ) आई
4. कुत्री	(ब) कुत्रा

शब्दातील शेवटचे अक्षर सारखे येणारे शब्द कवितेतून शोधा व लिहा.
उदा. वारा – गारा

प्रश्न 1.
1. जिकडे
2. आला
उत्तर:
1. तिकडे
2. केला

प्रश्न 2.
‘पाऊस’ या शब्दाशी संबंधित आलेले शब्द वाचा. त्यांचा वाक्यात उपयोग करा.

उत्तर:

1. मुसळधार – मुसळधार पावसाने पूर आला.
2. रिपरिप – दिवसभर रिपरिप पाऊस होता.
3. झराळ – झराळ पावसात आम्ही ओलेचिंब झालो.
4. धोंधों – धोंधों पावसाने गावाचे नुकसान झाले.
5. रिमझिम – मुलांना रिमझिम पावसात भिजायला आवडते.

प्रश्न 3.
खालील शब्दांचे समानार्थी शब्द लिहा.

1. खचणे
2. चडफड
3. गिल्ला
4. ऐन दुपारी
5. भिजणे

उत्तर:

1. ढासळणे
2. राग
3. गोंगाट, गोंधळ
4. भर दुपारी
5. ओले होणे

प्रश्न 4.
खालील शब्दांचे विरूद्धार्थी अर्थाचे शब्द लिहा.

1. भिजणे
2. आला
3. शिवणे
4. खचणे
5. उशीर

उत्तर:

1. वाळणे
2. गेला
3. उसवणे
4. उभारणे
5. लवकर

पाऊस आला! पाऊस आला! Summary in Marathi

काव्य परिचय:

प्रस्तुत कवितेत पडणाऱ्या गारा, पावसामुळे आई बाबांची उडालेली तारांबळ, शाळेला मिळालेल्या सुट्टीचा आनंद वर्णन केला आहे.

शब्दर्थ:

1. ऐन दुपारी – भर दुपारी (in the afternoon)
2. खचला – ढासळला (collapse)
3. किल्ला – दुर्ग (fort)
4. जिकडेतिकडे – सर्वत्र (everywhere)
5. गारा – पावसाच्या पाण्याचे बर्फासारखे खडे (hailstones)
6. भुंकणे – कुत्र्याचा आवाज (to bark)
7. चडफड – आतल्या आत राग करणे (to get angry, restlessness)
8. गिल्ला – आवाज, गोंगाट (noise, shouting)
9. कुत्रा – श्वान (dog)
10. शिवणे – (to stitch)
11. घोटाळा – गडबड, गोंधळ (disorder, chaws)

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 English Solutions Chapter 3.7 At the Science Fair Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 English Solutions Chapter 3.7 At the Science Fair

Class 6 English Chapter 3.7 At the Science Fair Textbook Questions and Answers

1. Answer the following questions:

Question a.
What two basic rules were followed in the Science Fair?
Answer:
The two basic rules to be followed in the Science Fair were:

1. Everything should be handled by students
2. The entertainment booths and refreshment stalls had to have a scientific base.

Question b.
How early did the preparations for the Science Fair begin?
Answer:
The preparations for the Science Fair began a couple of months in advance.

Question c.
How was the committee formed?
Answer:
A committee of parents and teachers was set up to look after all the work of the fair. Some students representative were also taken on the committee to give them a firsthand experience of managing big programmes.

Question d.
What themes did the committee identify?
Answer:
The themes identified by the committee were – Plant, Animals, Properties of Substances, Energy, Science in our Everyday Life, Latest News from the World of Science and Food and Nutrition.

Question e.
How did the students prepare for their stalls/ presentations?
Answer:
Stalls were allotted to many groups of children. Each group selected a topic/idea from the chosen themes. The young scientists began collecting a lot of information about their topic using their science text book, their school library and the internet. They shared and discussed this information in their groups and decided the exact activity for their stall deciding whether they would build and display a model, give a demonstration, present their project through posters or simply exhibit a collection.

Question f.
What did Mr Gizare appreciate the most?
Answer:
Mr Gizare appreciated the fact that in most of the stalls, visitors could try out the various science experiments and models.

Question g.
What did the Clean Brigade do?
Answer:
The Clean Brigade members made rounds of the Fair spreading the message of cleanliness and they had vowed to keep the school premises spick and span during the Fair.

2. Make charts to show the important points to remember while making –

Question a.
A graphic presentation
Answer:
Graphic Presentation:

• Write to the point so that a visitor may read a chart or poster at a glance.
• Make use of bullet points or bulleted lists.
• Use pictures and diagrams and label them.
• Use pictograms, graphs, pie-charts etc. to show numerical data.
• Plan all your posters, charts properly before you start making them.
• Make a rough ‘mini-copy’ before you begin work on the big, final poster or chart.
• Don’t forget to check your spellings, sentences or other errors in the ‘mini-copy’ itself.
• Use different colours to highlight important features, but use them judiciously.
• If you have used any text, pictures, diagrams, etc. from elsewhere, acknowledge the source.

Question b.
An oral presentation
Answer:

Do’s	Don’ts
a. Keep the oral presentation short and to the point	a. Don’t cross the allotted time
b. Be confident	b. Don’t fidget
c. Rehearse the speech well	c. Don’t use ‘umms’ and ‘errs’
d. Relate to the topics exhibited directly	d. Don’t talk irrelevant things
e. Be ready to answer relevant questions	e. Don’t give irrelevant answers
f. Use visuals or graphics	f. Don’t leave the walls of the stalls empty
g. Point to the relevant graphic or visual while speaking	g. Don’t speak without pointing to visuals or graphics
h. Wear clean and tidy clothes	h. Don’t dress up to show off
i. Be polite and pleasant when you talk to visitors	i. Don’t be rude or fast while talking to visitors
j. Say out if you don’t know an answer	j. Don’t talk everything else other than the answer
k. Smile, it makes others feel nice	k. Don’t keep a grumpy face

3. Relate the themes of the fair to your science text book by writing the relevant chapter numbers under each theme.

Question 1.
Relate the themes of the fair to your science text book by writing the relevant chapter numbers under each theme.
Answer:
To be done by students.

4. Find in your science textbook, the topics of the stalls handled by the students of VI A (Write the page number).

Question 1.
Find in your science textbook, the topics of the stalls handled by the students of VI A (Write the page number).
Answer:
To be done by students.

5. What themes would you like to add to the themes given in this passage?

Question 1.
What themes would you like to add to the themes given in this passage?
Answer:

1. Why does honey crystallize?
2. How to make a lemon battery?
3. Build your own telescope.

6. Imagine you are visiting the Science Fair. What other stalls (apart from the ones mentioned here) are you likely to find there? Try to list at least five more stalls.

Question 1.
Imagine you are visiting the Science Fair. What other stalls (apart from the ones mentioned here) are you likely to find there? Try to list at least five more stalls.
Answer:

1. Use of empty aerated bottles as life belts to save from drowning.
2. Manually rotating a wheel to generate electric energy.
3. Replantation of a tree instead of cutting it down.

7. Using your imagination, and information from other sources, describe anyone stall in detail.

Question 1.
Using your imagination, and information from other sources, describe anyone stall in detail.
Answer:
I visited a stall at the Science Fair. The theme of the stall was ‘Energy’, The experiments shown were to produce electricity at home and the method was very simple, but the part of the experiment was that it was so simple that anyone could try it out themselves at the stall.

• The prize winning project was how to make lemon Battery.
• The aim of the experiment was to make Lemon Battery.

The material used were 2 lemons, Copper wires, 2 large paper chips, 2 coins, a digital clock, scissors and a knife.
Besides the Lemon Battery Projects, there were other projects which focussed on the use of Kinetic Energy, Uses of Potential Energy, Electrostatic Energy, Sound, Food adulteration, Mechanical Energy and Fun with Magnets. Also Charts were put up best with bold writing.

8. Choose a ‘question’ through your own observation. Try to follow the scientific method to find the answer to that question. Take the help of your teacher/parents to set up the experiment.

Question 1.
Choose a ‘question’ through your own observation. Try to follow the scientific method to find the answer to that question. Take the help of your teacher/parents to set up the experiment.
Answer:

9. Visit a library: Find and read the biography of your favourite scientist.

Question 1.
Visit a library: Find and read the biography of your favourite scientist.

At the Science Fair Summary in English

Introduction:

Science Fair is an opportunity for students to apply the scientific method to conduct independent research. The result is presented in a schoolwide science fair, where the student’s efforts are displayed, where students are questioned too. Students are helped by teachers and parents. They have to follow guidelines and be thoroughly prepared to answer any questions put across by visitors, regarding their topic.

Glossary:

1. basic (adj) – necessary
2. volunteered (v) – to do or offer to do something
3. allotted (v) – to distribute, to assign
4. themes (n) – an idea
5. graphic (adj) (n) – a drawing or a picture
6. inaugurated (adj) – marking the beginning of a venture
7. adulteration (n) – mixing other matter of inferior quality with food or drink which is to be sold

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 English Solutions Chapter 3.6 The Merchant of Venice Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 English Solutions Chapter 3.6 The Merchant of Venice

Class 6 English Chapter 3.6 The Merchant of Venice Textbook Questions and Answers

1. Say whether the following statements are true or false.

Question a.
The merchant ships brought spices and other treasures from India and other countries to Italy.
Answer:
True

Question b.
Antonio had gone on a long voyage.
Answer:
False

Question c.
Bassanio was very rich.
Answer:
False

Question d.
Portia had many brothers and sisters.
Answer:
False

Question e.
Portia’s suitors chose the gold and silver caskets.
Answer:
True

Question f.
Bassanio borrowed money from Shylock in Antonio’s name.
Answer:
True

Question g.
Shylock was not at all generous.
Answer:
True

Question h.
Shy lock demanded a pound of Antonio’s flesh.
Answer:
True

Question i.
Portia saved Antonia in the court of law.
Answer:
True

Question j.
Antonio’s ships were lost at sea.
Answer:
False

2. Write a few lines about each character.

Question 1.
Antonio:
Answer:
Antonio was a rich merchant who lived in the prosperous city of Venice in Italy. He sent his ships to faraway countries bringing back spices and other treasures, thus making a lot of profit. He was a kind man with many friends. His best friend was Bassanio, for whom he was even ready to stake his life.

Question 2.
Bassanio:
Answer:
Bassanio was a young and handsome nobleman with no money. He wanted to marry Portia. He had to go to Belmont to try his luck to marry Portia. He won Portia’s hand in marriage.

Question 3.
Portia:
Answer:
Portia was a beautiful and intelligent woman. She was the only daughter of a very wealthy man. Her father had died leaving her a large estate. Her father had written a will on how Portia’s husband had to be selected. Portia happily married Bassanio in accordance with her father’s will.

Question 4.
Shylock:
Answer:
Shylock was a Jewish moneylender. He had a lot of money. He was not a generous person. Money was all that he cared for. He did not like Antonio and wanted to harm him. He got a chance to do so when Antonio went to him to borrow money for Bassanio. He readily gave the money but with a strange condition which was very cruel and inhuman.

3. Write the following in short:

Question 1.
The story of the three caskets
Answer:
Portia’s father, a very wealthy man died leaving her a large estate. Her father had prepared a will in which he had written how her husband should be selected. He had to choose between three caskets – one of gold, one of silver and . one of lead. Each had something written on it and a message inside the box. The one who took the right casket which was the lead casket won Portia’s hand in marriage.

Question 2.
What the young lawyer pleaded?
Answer:
Antonio was taken to court by Shylock to demand and fulfill his strange and cruel condition. If the condition was fulfilled, Antonio would lose his life. A lawyer entered the court to fight Antonio’s case. The lawyer requested Shylock to show mercy though the law was on his side.

The lawyer pleaded that mercy is a quality of God. He further said that when a person shows mercy to someone, both are blessed. He said that mercy was more valuable than a king’s crown. All the pleadings of the young lawyer did not have any effect on Shylock who stuck to his inhuman condition of wanting a pound of Antonio’s flesh.

Question 3.
The events at the court
Answer:
When Antonio was taken to court by Shylock to get his inhuman demand fulfilled, the Duke who liked Antonio felt sorry for him. Portia asked Bassanio to pay Shylock double the amount which Shylock refused. Everyone in the court considered Shylock’s demand to be inhuman.

The Duke asked Shylock to show mercy but Shylock refused. A young lawyer entered the court to fight Antonio’s case. This was the turning point. The lawyer fought for Antonio very cleverly and helped him get out of the inhuman condition.

4. Write the conditions that Portia put down to warn Shylock.

Question 1.
Write the conditions that Portia put down to warn Shylock.
Answer:
The young lawyer fighting Antonio’s case asked Shylock to show mercy. Shylock was adamant and stuck to the bond saying that all he wanted was a pound of Antonio’s flesh. The lawyer then cleverly allowed Shylock to take Antonio’s pound of flesh. The lawyer warned the Jew that while doing so, he should not shed even one drop of Antonio’s blood. He also warned Shylock that he should cut exactly one pound of flesh – nothing less and nothing more, according to the bond.

5. Find four words ending with ‘-ous’ from the story. Can you add three more words ending with ‘-ous’ to this list?

Question 1.
Find four words ending with ‘-ous’ from the story. Can you add three more words ending with ‘-ous’ to this list?
Answer:

1. prosperous
2. generous
3. monstrous
4. jealous

6. Read the following words. Write the words that are combined to make these words. Add ten more to the list on your own.

Question 1.
Read the following words. Write the words that are combined to make these words.

1. faraway
2. nobleman
3. whoever
4. moneylender
5. sometimes

Add ten more words to the list on your own. Each of the component words must be meaningful.
Answer:

1. faraway – far, away
2. nobleman – noble, man
3. whoever – who, ever
4. moneylender – money, lender
5. sometimes – some, times

7. Read the following chains of words:

Question 1.
Read the following chains of words:
Answer:

1. fortune – fortunate – fortunately – unfortunately
2. know knowing – knowingly – unknowingly
3. amaze – amazing – amazingly
4. possible – impossible – impossibly

8. A letter or group of letters added to the front of a word to change its meaning and make a new word is called a prefix.
Examples: fortunately – unfortunately, agree – disagree, possible – impossible, human – inhuman, legal – illegal
Add proper prefixes to the following words to make new words:

1. kind
2. intelligent
3. advantage
4. happy
5. allow
6. safe

Answer:

1. kind – unkind
2. intelligent – unintelligent
3. advantage – disadvantage
4. happy – unhappy
5. allow – disallow
6. safe -unsafe

9. Find at least three sentences in the story which have modal verbs.

Question 1.
Portia’s husband should be selected.
Answer:
should-modal

Question 2.
Whoever chooses me, must give and hazard all he has.
Answer:
must-modal

Question 3.
Shylock would cut off a pound of Antonio’s flesh.
Answer:
would-modal

Question 3.
He was very happy that Antonio would not be able to pay the money.
Answer:
would – modal

Question 4.
But what could he do?
Answer:
could – modal

10. Visit a library. Read other tales by Shakespeare, for example, Julius Caesar, As You Like It, Macbeth and The Tempest.

11. Hold a mock trial for any one of the following offences. There should be a complainant, a defendant, and lawyers to argue that case on behalf of them. The whole class can vote to pass the judgement. On what occasions will you plead for justice? What punishment will you suggest? When will you plead for mercy?
a. A very poor and honest servant has broken a vase while cleaning it. The vase was valuable and the employer liked it very much.
b. A poor man stole some ornaments from a rich girl.
c. A young man was injured in a road accident due to another man’s careless driving.

Class 6 English Chapter 3.6 The Merchant of Venice Additional Important Questions and Answers

Answer the following questions in one or two sentences.

Question 1.
Where did Antonio live?
Answer:
Antonio lived in Venice, a prosperous city in Italy.

Question 2.
What did the ships of adventurous merchants bring back?
Answer:
The ships of adventurous merchants brought back spices and other treasures from India and other countries.

Question 3.
What made the merchants rich?
Answer:
The merchants sold the merchandise brought back from other countries in Europe and made a lot of profit, thus making them rich.

Question 4.
Who was Bassanio?
Answer:
Bassanio was a young and handsome nobleman, who had no money.

Question 5.
What had the suitors of Portia to choose between?
Answer:
Portia’s suitors had to choose between three caskets – one of gold, one of silver and one of lead.

Question 6.
What was written on the gold casket?
Answer:
‘Whoever chooses me shall gain what men desire’ was written on the gold casket.

Question 7.
What was written on the silver casket?
Answer:
‘Whoever chooses me shall get as much as he deserves’, was written on the silver casket.

Question 8.
What was written on the casket of lead?
Answer:
‘Whoever chooses me must give and hazard all he has’, was written on the casket of lead.

Question 9.
Who chose the gold casket?
Answer:
The Prince of Morocco chose the gold casket.

Question 10.
What was the message on the gold casket?
Answer:
The message on the gold casket was, ‘All that glitters is not gold’.

Question 11.
Who was Shylock?
Answer:
Shylock was a Jewish moneylender.

Question 12.
Why did Shylock dislike Antonio?
Answer:
Shylock disliked Antonio because he sometimes lent money to people without charging any interest on it.

Question 13.
What was the strange condition Shylock put to Antonio?
Answer:
The strange condition Shylock put to Antonio was that if Antonio failed to return the money he borrowed from Shylock within three months, he would cut a pound of Antonio’s flesh.

Question 14.
What news made Shylock happy? Why?
Answer:
The news that Antonio had lost his ships made Shylock happy. He was very happy because he was sure that Antonio would not be able to repay the money he had borrowed from Shylock.

Question 15.
Why was Antonio unable to avoid Shylock’s strange condition?
Answer:
Antonio was unable to avoid Shylock’s strange condition because Antonio had written a bond to that effect.

Question 16.
What did Portia tell Bassanio to do to save Antonio?
Answer:
Portia told Bassanio to pay Shylock twice the amount to save Antonio.

Question 17.
Why did Shylock want revenge?
Answer:
Shylock wanted revenge because he felt that Antonio and the others had treated him badly before.

Question 18.
What was mercy more valuable than?
Answer:
Mercy was more valuable than a king’s crown.

Question 19.
What did the lawyer warn Shylock while cutting off Antonio’s flesh?
Answer:
The lawyer warned Shylock that while cutting off the flesh, Shylock should not shed even one drop of Antonio’s blood. The lawyer also told Shylock that he should cut exactly one pound of flesh – nothing less and nothing more.

Question 20.
How was Antonio’s life saved?
Answer:
When Shylock realised that he could not do what the young lawyer had asked him to do, he accepted defeat and thus Antonio’s life was saved.

Question 21.
Why do you think Portia’s father prepared such a will?
Answer:
Portia was the only daughter of a wealthy man. Her father had died leaving Portia all his fortune and estate. He knew that Portia being alone could be cheated and would lose her wealth and property. So in order that Portia would get a good husband, Portia’s father made his will in this manner.

Reading Skills, Vocabulary and Grammar.

Question 1.
Write 3 sentences about Antonio.
Answer:
Antonia was a rich merchant of Venice, a prosperous city in Italy. He sent his ships to faraway countries bringing back spices and other treasures, thus making a lot of profit. He was a kind man with many friends. Bassanio was his best friend for whom he was ready even to stake his life.

Question 2.
When were sea voyages dangerous?
Answer:
Sea voyages were dangerous about five hundred years ago.

Question 3.
What was Antonio waiting for? Why?
Answer:
Antonio was waiting for his ships to return with merchandise. He was waiting for the ships because he had put almost all his money in the ships.

Question 4.
Antonio was a kind man. (Change into a negative sentence)
Answer:
Antonio was not an unkind man. OR Antonio was not a cruel man.

Question 5.
Give the antonyms of:
Answer:
a. dangerous × harmless, safe
b. kind × unkind

Question 6.
What are the qualities you would like in your best friend?
Answer:
A friend is one who is kind and good natured. He/She must be approachable so that I can tell him/ her my problems without being judgmental about me. I must feel free to confide all my happy as well as sad moments with him/ her. A best friend is one who makes you laugh a little louder, smile a little brighter and live a little better. These are the qualities I would like in my best friend.

Language Study.

Question 1.
Find four words ending with ‘-ous’ from the story. Add some more of your own words ending with ‘-ous’ to this list.
Answer:

1. dangerous
2. advantageous
3. wondrous
4. treacherous
5. mountainous

Question 2.
Read the following words. Write the words that are combined to make these words. Add ten more to the list on your own.
Answer:

1. cupboard – cup, board
2. careless – care, less
3. painless – pain, less
4. comfortable – comfort, able
5. handsome – hand, some
6. forward – for, ward
7. photograph – photo, graph
8. strawberry – straw, berry
9. pineapple – pine, apple
10. anywhere – any, where

Question 3.
Read the following chains of words:
Answer:
1. taste – tasty – tasteful – tastefully
2. fashion – fashionable – unfashionable – fashionably – unfashionably

Do as directed:

Question 1.
Bassanio was a young and handsome nobleman. (Name the word class of the underlined word)
Answer:
young – adjective

Question 2.
He had no money. (Add a question tag)
Answer:
He had no money, hadn’t he?

Question 3.
They made a lot of profit. (Identify the kind of sentence)
Answer:
Assertive/Declarative – Affirmative

Question 4.
Antonio was waiting for his ships.
a. Pick out the verb and state its tense.
b. Pick out the auxiliary (helping) verb from the sentence
Answer:
a. was waiting – past continuous tense
b. was – auxiliary verb

The Merchant of Venice Summary in English

‘The Merchant of Venice’ written by William Shakespeare is a comical play. The story of the play revolves around Antonio, the rich merchant of Venice, his best friend Bassanio who wanted to marry Portia, the beautiful and intelligent daughter of a wealthy man but had no money to reach Belmont where Portia lived. Shylock, the Jewish moneylender who wanted a pound of Antonio’s flesh in exchange of the money he lent to Bassanio. In the court, Portia disguises as a man and fights Antonio’s case which ends on a happy note.

Introduction:

The play highlights the fact that love is more important than money and mercy is preferable to revenge and love lasts forever.

Glossary:

1. prosperous (ad)) – to be successful
2. adventurous (ad)) – willing to incur risks
3. merchandise (n) – commodities offered for sale
4. will (n) – a legal document stating one’s intent concerning the disposal of one’s property after death
5. casket (n) – a little box, e.g., for jewelry
6. hazard (v) – to risk something or put it in danger
7. generous (adj) – willing to give and share
8. adamant (adj) – firm, determined
9. inhuman (adj) – something relating to cruelty, uncivilized
10. tragic (adj) – causing great sadness or suffering

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 English Solutions Chapter 3.4 Sushruta Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 English Solutions Chapter 3.4 Sushruta

Class 6 English Chapter 3.4 Sushruta Textbook Questions and Answers

1. Answer the following questions:

Question a.
Who was Sushruta?
Answer:
Sushruta was a bright student of veterinary medicine.

Question b.
Who was Shalihotra?
Answer:
Shalihotra was Sushruta’s teacher.

Question c.
What question did Shalihotra ask to test Sushruta?
Answer:
The question Shalihotra asked to test Sushruta was, ‘What all would be needed to perform a surgery on a wonderful horse?’

Question d.
How long a period did Shalihotra allow to find the missing things?
Answer:
Shalihotra gave Sushruta a week to find the missing things.

Question e.
How did Sushruta find the missing things? (Select appropriate answer)
1. By reading several books
2. By consulting his friends
3. By observing his teacher carefully and thinking about what he did
4. By meditating
Answer:
By observing his teacher carefully and thinking about what he did.

Question f.
Who erected the first known veterinary hospitals of the world?
Answer:
The great Emperor Ashoka erected the first known veterinary hospital of the world.

2. What were the three things that Sushruta discovered?

Question 1.
What were the three things that Sushruta discovered?
Answer:
The three things that Sushruta discovered was that, a good veterinarian should have

1. an eagle’s eye
2. a lion’s heart
3. a mother’s touch

3. Explain the meaning of the following phrases:
(a) An eagle’s eye, (b) A lion’s heart, (c) A mother’s touch.

Question 1.
3. Explain the meaning of the following phrases:
(a) An eagle’s eye, (b) A lion’s heart, (c) A mother’s touch.
Answer:
a. an eagle’s eye – a close watch, observe keenly The tigress watched her cubs with an eagle’s eye to keep them away from danger.
b. a lion’s heart – someone who is very brave The Indian soldiers fought with a lion’s heart and won.
c. a mother’s touch – tender, loving, caring touch I am not scared of my dentist because he has got a mother’s touch in all that he does.

4. Narrate the story of Susharuta in your own words.

Question 1.
Narrate the story of Susharuta in your own words.
Answer:
Susharuta was an Indian Ayurvedic physician who known as the ‘Father of India medicine’ or ‘Father of surgery’. He also is a veterinary doctor and famous in veterinary science of India. Sushruta had a great knowledge about the treatment of animals. Through Shalihotra gained all the knowledge of surgery from Sushruta. Sushruta was also an good teacher who teacher about surgery to many others. Three things found by Sushruta before operating the horse, these were –

• ‘A good veterinarian should have an eagle’s eye.
• ‘A good veterinarian should have a lion’s heart.’
• ‘A good veterinarian should have a mother’s touch too.’
• Sushruta transformed the view of veterinary sciences.

5. Write short notes on the following:

Question a.
Veterinary Science in ancient India
Answer:
Veterinary therapy developed very early in India. Based on the Ayurveda, Indian veterinary medicine is known for its specialised literature, which provides information on ancient methods of preventing and treating diseases of animals. Shalihotra, the founder of veterinary medicine, has been attributed the oldest existing veterinary texta treatise entitled ‘Asvayurveda Siddhanta’.

Question b.
Care of animals in the regime of Emperor Ashoka.
Answer:
The great Emperor Ashoka erected the first known veterinary hospitals of the world. Giving the animals general tonics and stimulants was practiced in order to ensure good mental and physical health. Prevention of the occurrence of diseases was also given importance. Cleanliness of animals, maintenance of stalls and stables, quality of food, disadvantages of overfeeding were also looked after during the regime of Emperor Ashoka.

Question c.
Utilization of animal by-products in the ancient world.
Answer:
Utilization of animal by-products was also done wisely by our ancestors. Conversion of milk into butter, ghee, curd, khoa, etc., was practiced. Chicken for its meat and sheep for its wool were also utilized in the ancient world.

6. Form pairs. Complete the following table through discussions.

Question 1.
Form pairs. Complete the following table through discussions.

Answer:

	Quality	Reasons
Housewife	Loving, caring, organised, cheerful	Should be proud for the well-being and warmth of the family
Sportsman	Sporting, team spirit, confident, accept defeat with a smile	Should not be proud, accept defeat in the right spirit
Artist	Should have an aesthetic mind	Should be able to express his feelings through art
Singer	Have a good voice modulation	Should be able to enthrall the audience
Author	Good writer, convey messages through writings	Young and old should be able to learn and love reading
Umpire	Should be knowledgeable, observant and impartial	Should take the right decision to be fearless
Actor	Should know the art of acting naturally	Should be a good entertainer
Scientist	Discover science which is useful to mankind	Should be an asset to the society

7. Note these pairs of words: care-carefully, equal-equally.
Here we see that the letters ‘-ly’ are added at the end of the word to make another word. A letter or group of letters added at the end of a word to make another word is called a suffix.
(a) Use the suffix ‘-ly’ to make other words from the following:
subsequent, frequent, wise, immense, beautiful
(b) Find two examples each, of the words made by using the following suffixes.
-ness, -er, -let, -ful, -tion/sion, -y

Question a.
Use the suffix ‘-ly’ to make other words from the following:
subsequent, frequent, wise, immense, beautiful
Answer:

• subsequent – subsequently
• frequent – frequently
• wise – wisely
• immense – immensely
• beautiful – beautifully

Question b.
Find two examples each, of the words made by using the following suffixes.
-ness, -er, -let, -ful, -tion/sion, -y
Answer:

• ness – awareness, cleanliness
• er – recover, career
• ful – wonderful, sorrowful, painful
• tion/sion – information, cultivation, profession
• y – quickly, carefully, equally, veterinary
• let – booklet, armlet, leaflet, owlet

8. Frame questions beginning with the following words, based on the above passage.
Who, What, Where, When, How, Why (One question each)

Question 1.
Who
Answer:
Who are veterinarians?

Question 2.
What
Answer:
What did Nakula write?

Question 3.
Where
Answer:
Where did Emperor Ashoka arrange for cultivation of herbal medicines for men and animals?

Question 4.
When
Answer:
When did veterinary therapy develop in India?

Question 5.
How
Answer:
How did Shalihotra treat animals?

Question 6.
Why
Answer:
Why did veterinarians start accompanying armies?

9. Visit a library: Find more information/stories about scholars of the ancient world – Aryabhatta, Bhaskaracharya, Varah Mihir, Charak, Nagarjuna, Jeevak.

Question 1.
Visit a library: Find more information/stories about scholars of the ancient world – Aryabhatta, Bhaskaracharya, Varah Mihir, Charak, Nagarjuna, Jeevak.

Class 6 English Chapter 3.4 Sushruta Important Questions and Answers

Reading Skills, Vocabulary and Grammar

Read the extract and do the given activities.

Question 1.
State whether the following statements are true or false.
a. Veterinary Sciences is a chosen career nowadays.
b. Utilisation of animal by-products was practiced in the ancient world.
Answer:
a. False
b. True

Question 2.
Why is veterinary sciences not a chosen career?
Answer:
Veterinary sciences is not a chosen career because of lack of awareness.

Question 3.
What kind of veterinarians does India need?
Answer:
India needs veterinarians who empathize with animals and give their cent percent to the profession.

Question 4.
Pick out two Indian words from the extract.
Answer:
Ghee, khoa

Question 5.
Give verb forms of:

1. conversion
2. knowledge
3. utilisation,
4. profession

Answer:

1. convert
2. know
3. utilise
4. profess

Question 6.
Write the antonyms of by using a prefix.

1. utilisation
2. common
3. awareness
4. wisely

Answer:

1. unutilisation
2. uncommon
3. unawareness
4. unwisely

Personal response:

Question 1.
What would you like to take up as a profession when you grow up?
Answer:
I would like to become a veterinarian when I grow up basically because I love animals. I would like to do something in this field which is necessary because animals are dumb creatures and cannot vocalise their problems. I would love to make life easy for animals.

Language Study

Vocabulary and Wordplay

Question 1.
List all the words related to surgery from the passage.
Answer:
Instruments, medicine, dressing of wounds bandaging of fractures, specialist. Now you add more to the list.

Question 2.
List words related to milk from the lesson.
Answer:
Milk – ghee, butter, curds, khoa

Question 3.
A letter or group of letters added at the end of a word, to make another word is called a suffix.
e.g.: care – carefully; equal – equally
(a) Use the suffix ‘-ly’ to make other words from the following.

• hungry – hungrily
• greedy – greedily
• slow – slowly
• haste – hastily
• quick – quickly

(b) Find two examples of each of the words made by using the following suffixes.

• ist – specialist, activist
• ance – maintenance, importance

Sushruta Summary in English

Part 1 of Sushruta talks about Sushruta, a bright veterinary student and his teacher Shalihotra, who decided to test him. Shalihotra asked Sushruta to list down the equipments which are needed to perform a surgery. Sushruta had everything right but missed on three things, which he found out through careful observation of his teacher.

Part 2 acquaints us with veterinary therapy which developed very early in India and how it was used by great kings like Chandra Gupta Maurya and Emperor Ashoka to treat their animals accompanying their armies and cattle as well. Animal by-products were used by our ancestors. Indians need to be made more aware of veterinary sciences as a career which is the need of the hour.

Introduction:

Sushruta was an ancient Indian physician known as the main author of Sushruta Samhita, a text on medicine and surgery. He is known as the ‘Founding Father of Surgery’. His teacher Shalihotra, was the founder of veterinary medicine (around 2350 BCE). A treatise entitled ‘Asvayurveda Siddhanta’ (complete Ayurvedic system for horses) is attributed to Shalihotra. Nakula, one of the Pandavas has written ‘Asva chikitsita.’

Glossary:

1. veterinary (adj) – relating to the medical or surgical treatment of animals, especially and systematically with a subject domestic and farm animals
2. surgery (n) – operation
3. eagle’s eye (phr) – a close watch
4. lion’s heart (phr) – someone who is very activity brave is said to have a lion’s heart
5. mother’s touch (phr) – tender, loving, caring touch
6. therapy (n) – treatment to relieve or heal a disorder
7. treatise (n) – written work dealing formally
8. subsequently (adj) – following in either time or place
9. stimulants (n) – something that promotes
10. immense (adj) – huge, gigantic
11. empathize (v) – to feel or understand another person’s feelings and pain.

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Sulabhbharati Chapter 3 उपहार Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 3 उपहार

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 3 उपहार Textbook Questions and Answers

नीचे दिए गए चित्रों को पहचानकर उनके नाम लिखिए?

Answer:
(१) घर
(२) बहती नदी
(३) अमरुद
(४) हिमालय पर्वत
(५) अनाज की बोरी
(६) चाबियों का गुच्छा
(७) दर्शक
(८) पानी से भरा गिलास
(९) बूढा व्यक्ति
(१०) आम की पेटी

भाषा की ओर

निम्नलिखित शब्दों के समानार्थी शब्द इस कहानी से ढूँढकर बताओ।

Answer:
सखा – मित्र
वृक्ष – पेड़
जननी – माँ
नयन – आँख
भगिनी – बहन

लेखन विभाग

खोजबीनः

गृहउद्योगो की जानकारी छात्र अपने अनुसार प्राप्त करेंगे एवं उस पर चर्चा करेंगे।
Answer:
आज हमारे देश में कई स्थानों पर घर की गृहिणियाँ एवं बेरोज़गार लोग कई प्रकार के छोटे-छोटे उद्योग घर में ही करते हैं और अपनी आजीविका के लिए कुछ धन प्राप्त करते हैं। घर पर ही किए जाने वाले इन छोटे-छोटे उद्योगों को गृहउद्योग कहा जाता है।
इसके अंतर्गत निम्नलिखित उद्योग आते हैं।
(१) घर में अगरबत्तियाँ बनाना।
(२) मोमबत्तियाँ बनाना।
(३) अगरबत्तियों को लगने वाली बांबू की पतली सीकें तैयार करना।
(४) आलू के वेफर तैयार करना।
(५) पापड़ और अचार बनाना।
(६) छोटी-छोटी टोकरियों एवं चटाई बनाना।
(७) झाडू बनाना।
(८) चित्र बनाना, बर्तनों पर नक्काशी करना।
(९) सौपियों से रंग-बिरंगी वस्तुएँ बनाना।
(१०) मिट्टी के बर्तन बनाना आदि।

बताओ तो सही:

बड़े होकर क्या बनना चाहते हो?
Answer:
मैं बड़ा होकर एक अच्छा व ईमानदार इंसान बनना चाहूँगा। जिंदगी तो सभी जीते हैं, किंतु वही असली जिंदगी जीता है, जिसे मरने के बाद भी सभी याद करते हैं। मैं एक सैनिक बनकर मरते दम तक अपने देश की सेवा करना चाहता हूँ।

वाचन जगत से:

महादेवी वर्मा की कहानी पढ़कर उसके पात्रों के नाम लिखिए:
Answer:
कहानी – नीलकंठ पात्र:
(१) लेखिका – महादेवी वर्मा
(२) बड़े मियाँ – चिड़िया बेचनेवाला
(३) नीलकंठ – मोर
(४) राधा – मोरनी
(५) कुब्जा – मोरनी
(६) कजली – लेखिका की कुतिया
(७) बूढा – खरगोश
(८) लक्का – कबूतर
(९) चित्रा . बिल्ली

सदैव ध्यान में रखें:

सच्चाई में ही सफलता किस तरह से निहित है:
Answer:
मनुष्य को अपने जीवन में हमेशा सच की राह पर चलना चाहिए। महात्मा गांधी एवं कई महापुरुषों ने अपने जीवन में सत्य का पालन किया है। भले ही सत्य की राह पर चलने वाले मनुष्य को कई मुसीबतों का सामना करना पड़ता है किंतु अंत में सत्य की ही विजय होती है।

जरा सोचो बताओ:

‘यदि तुम्हें परी मिल जाए तो …’ (काल्पनिक लेखन)
Answer:
यदि मुझे परी मिल जाए तो मैं स्वयं को बड़ा ही भाग्यशाली समझेंगा। परी से बातचीत करना मेरे मन की बड़ी पुरानी कामना है। यदि मुझे परी मिलेगी तो मैं उससे पहला प्रश्न करूँगा कि तुम कहाँ से आई हो? कहाँ रहती हो? क्या करती हो? उसकी जादुई छड़ी के बारे में पूछूगा। जादुई छड़ी से इस संसार में जो गरीब एवं दीन-दुखी हैं, उनके दुखों को दूर करने की प्रार्थना मैं उससे करूंगा। भूखों को अन्न, वस्त्रहीनों को कपड़ा और घर अपनी जादुई छड़ी से निर्माण करने के लिए कहूँगा। स्वयं के लिए कुछ न माँगकर समाज और देशवासियों को सुखी और संपन्न बनाए रखने एवं उनकी व्यवस्था बनाए रखने का निवेदन मैं परी से करूँगा। अंत में उसे इस कार्य को करने के लिए मैं उसका सदा आभारी रहूँगा। उसे धन्यवाद दूंगा। मैं परी से कहूँगा इस धरती को स्वर्ग से सुंदर बनाओ। इस वसुंधरा के गहने जो घने वृक्ष, हरियाली, पशु-पक्षी, मनुष्य हैं, सबको परिश्रमी, उद्योगी और स्वावलंबी बनने की इच्छा प्रदान करो।

अध्ययन कौशल:

किसी परिचित अन्य कहानी लेखन के लिए मुद्दे तैयार करोः
Answer:
संकेत: एक कुत्ता — रोटी का टुकड़ा मिलना — मुँह में दबाना — पुल पार करना — पानी में परछाई देखना — दूसरा कुत्ता समझना — उस पर भौंकना — रोटी का गिर जाना — सीख।

स्वयं अध्ययन:

नीचे दिए गए चित्रों के आधार पर उचित और आकर्षक विज्ञापन तैयार करोः

Answer:

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 3 उपहार Additional Important Questions and Answers

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में लिखिए:

Question 1.
गाँव के पास क्या लगा हुआ था?
Answer: गाँव के पास पुस्तक मेला’ लगा हुआ था।

Question 2.
पेड़ के पास कौन खड़ी थी?
Answer:
पेड़ के पास सुनहरे पंखों वाली एक परी खड़ी थी।

Question 3.
रास्ते में ऋत्विक को क्या मिला?
Answer:
रास्ते में ऋत्विक को गिरी हुई एक पोटली मिली।

Question 4.
पोटली पर किसका चित्र बना था?
Answer:
पोटली पर एक परी का सुनहरे रंग में चित्र बना था।

Question 5.
पोटली किस रंग की थी?
Answer:
पोटली लाल रंग की थी।

Question 6.
परी ने ऋत्विक की किस भावना की परीक्षा ली?
Answer:
परी ने ऋत्विक की ईमानदारी की परीक्षा ली।

Question 7.
पोटली से क्या बाहर निकल आई?
Answer:
पोटली से सुंदर-सुंदर पुस्तकें बाहर निकल आई।

Question 8.
ऋत्विक ने किसके लिए पुस्तकालय खोला?
Answer:
ऋत्विक ने अपने मित्रों के लिए पुस्तकालय खोला।

Question 9.
ऋत्विक ने बड़े होकर क्या खोलने का निश्चय किया?
Answer:
ऋत्विक ने बड़े होकर एक बड़ा-सा पुस्तक भंडार’ खोलने का निश्चय किया।

Question 10.
ऋत्विक ने किसे अपना ध्येय बना लिया?
Answer:
ऋत्विक ने ‘पुस्तकालय’ को ही अपना ध्येय बना लिया।

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर लिखिए:

Question 1.
ऋत्विक उदास क्यों हो गया?
Answer:
ऋत्विक के गाँव के पास ‘पुस्तक मेला’ लगा हुआ था। ऋत्विक भी पुस्तक मेला देखने जाना चाहता था किंतु माँ के मना करने पर ऋत्विक उदास हो गया।

Question 2.
पेड़ के पीछे ऋत्विक ने क्या देखा?
Answer:
पेड़ के पीछे ऋत्विक ने बहुत तेज़ रोशनी देखी। पेड़ के पास जाने पर उसने देखा कि वहाँ एक सुनहरे पखों वाली परी खड़ी है।

Question 3.
ऋत्विक ने परी को अपनी उदासी का क्या कारण बताया?
Answer:
ऋत्विक ने परी को अपनी उदासी का यह कारण बताया कि वह अपने दोस्तों के साथ पुस्तक-मेला देखने जाना चाहता था तथा मेले से पुस्तकें खरीदना चाहता था।

Question 4.
ऋत्विक ने रास्ते में मिली मखमली पोटली को क्यों नहीं खोला?
Answer:
ऋत्विक ने रास्ते में मिली मखमली पोटली को इसलिए नहीं खोला क्योंकि उसने मन में विचार किया कि अगर यह मेरी नहीं है, तो मुझे इसे खोलने का अधिकार नहीं है।

Question 5.
परी ने ऋत्विक को क्या समझाया?
Answer:
परी ने ऋत्विक को समझाया कि जो व्यक्ति ईमानदार होता है, उसे अपने जीवन में किसी चीज़ की कमी नहीं होती।

Question 6.
ऋत्विक और उसकी बहन को पूरा गाँव ‘पुस्तक-मित्र’ के नाम से क्यों जानने लगा?
Answer:
ऋत्विक ने अपनी बहन कृतिका की मदद से गाँव में एक पुस्तकालय खोला। गाँव के सभी बच्चे वहाँ आकर अपनी मनपसंद पुस्तकें पढ़ने लगे। ऋत्विक के इसी योगदान के कारण पूरा गाँव उन्हें ‘पुस्तक-मित्र’ के नाम से जानने लगा।

Question 7.
एक पुस्तक ने ऋत्विक से क्या पूछा?
Answer:
एक पुस्तक ने ऋत्विक पूछा, “ऋत्विक, अगर तुम अपने जीवन में बड़े आदमी बनोगे, तो क्या तुम हमारा साथ छोड़ दोगे? हमें भूल जाओगे?”

निम्नलिखित शब्दों में से उचित शब्द चुनकर रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए:

(उदास, गाँव, पोटली, समझ, ईमानदारी, आँखें, पुस्तकें,आँख)

Question 1.
कल मैने ही तुम्हारी ……………… की परीक्षा ली।
Answer:
ईमानदारी

Question 2.
एक ……………… में ऋत्विक नाम का लड़का रहता
Answer:
गाँव

Question 3.
उसे रास्ते में गिरी हुई एक ……………… मिली।
Answer:
पोटली

Question 4.
अपनी माँ की बात सुनकर ऋत्विक ……………… हो गया।
Answer:
उदास

Question 5.
पुस्तक पढ़ते-पढ़ते ऋत्विक की …………….. गई।
Answer:
आँख

Question 6.
परी की बात ऋत्विक की ……………… में नहीं आ रही
Answer:
समझ

Question 7.
खुशी से उसकी ……………… भर आईं।
Answer:
आँखें

Question 8.
उसमें से सुंदर-सुंदर ……………….. बाहर निकल आई।
Answer:
पुस्तकें

किसने, किससे कहाः

Question 1.
“तुम यहाँ उदास क्यों बैठे हो?”
Answer:
परी ने ऋत्विक से कहा।

Question 2.
“मेरी पोटली गिर गई है कहीं रास्ते में।”
Answer:
राहगीर ने ऋत्विक से कहा।

Question 3.
“और कोई पहचान बताओ?”
Answer:
ऋत्विक ने राहगीर से कहा।

Question 4.
“नहीं-नहीं, अब तो तुम ही मेरे साथी हो, मित्र हो।”
Answer:
ऋत्विक ने पुस्तक से कहा।

Question 5.
“अपनी आँखें बंद करो! मैं तुम्हें इनाम दूंगी।”
Answer:
परी ने ऋत्विक से कहा।

Question 6.
“मैं भी मेला देखने जाऊँगा।”
Answer:
ऋत्विक ने माँ से कहा।

Question 7.
“कौन-सी परीक्षा है?”
Answer:
ऋत्विक ने परी से पूछा।

Question 8.
“किस रंग की थी?”
Answer:
ऋत्विक ने राहगीर से पूछा। व्याकरण और भाषाभ्यास

निम्नलिखित शब्दों के समानार्थी शब्द कहानी से ढूँढकर लिखिए:

1. सखा
2. वृक्ष
3. जननी
4. नयन
5. भगिनी
6. पुत्र
7. प्रकाश
8. सहायता
9. भोर
10. उत्तर

Answer:

1. मित्र
2. पेड़
3. माँ
4. आँख
5. बहन
6. बेटा
7. रोशनी
8. मदद
9. सुबह
10. जवाब

निम्नलिखित शब्दों के विलोम शब्द लिखिए:

1. दिन
2. बड़ा
3. सोना
4. जीवन
5. पास
6. खुश
7. कम
8. उत्तीर्ण
9. सुबह
10. अंधकार
11. सवाल
12. दोस्त

Answer:

1. रात
2. छोटा
3. जागना
4. मरण
5. दूर
6. उदास
7. ज्यादा
8. अनुत्तीर्ण
9. शाम
10. प्रकाश
11. जवाब
12. दुश्मन

निम्नलिखित शब्दों का वचन बदलिए:

1. लड़का
2. आँख
3. परी
4. पुस्तक
5. चीज़

Answer:

1. लड़के
2. आँखें
3. परियाँ
4. पुस्तकें
5. चीजें

निम्नलिखित वाक्यों में सर्वनाम शब्द को छाँटकर लिखिए:

Question 1.
तुम अकेले कैसे जाओगे इतनी दूर?
Answer:
तुम

Question 2.
अपनी माँ की बात सुनकर ऋत्विक उदास हो गया।
Answer:
अपनी

Question 3.
यह कहकर ऋत्विक खामोश हो गया।
Answer:
यह

Question 4.
उसने उसे खोलना चाहा, फिर सोचने लगा।
Answer:
उसने

Question 5.
वह बैठ गया।
Answer:
वह

Question 6.
हमें भूल जाओगे?
Answer:
हमें

Question 7.
कहानी में आए संज्ञा शब्दों (परी, ऋत्विक, ढेर, ईमानदारी, दूध) को इनका वाक्यों में प्रयोग करके भेद समझाइए:
Answer:
परी – मैंने एक परी को देखा। (जातिवाचक संज्ञा)
ऋत्विक – ऋत्विक बुद्धिमान बालक है।
(व्यक्तिवाचक संज्ञा)
ढेर – घर के सामने मिट्टी का ढेर पड़ा है।
(समूहवाचक संज्ञा)
ईमानदारी- हमें अपना काम ईमानदारी से करना चाहिए।
(भाववाचक संज्ञा)
दूध – मैं प्रतिदिन दूध पीता हूँ। (द्रव्यवाचक संज्ञा)

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 English Solutions Chapter 3.3 Stone Soup Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 English Solutions Chapter 3.3 Stone Soup

Class 6 English Chapter 3.3 Stone Soup Textbook Questions and Answers

1. Answer the following questions.

Question a.
Where does the story take place?
Answer:
The story takes place in a village.

Question b.
List the characters in the play and write one or two lines about each.
Answer:
1. Motiram – He is a farmer. He had a good produce of crops. He does not want to advertise because he is afraid he would have guests at home and he would have to share with them.
2. Sonabai – She too had a good produce. She too like Motiram did not want to advertise because she does not like to have guests.
3. Hirabai – She too feels that guests are pests. She hates to give food and money to others.
4. Rupabai – She thinks a little differently. She feels it is not right to refuse someone who comes for help.
5. Traveller – He is a traveller who has travelled a long distance and is tired and hungry. He hears the conversation of the villagers and comes to know that they are miserly. In the end he makes everyone contribute a little towards making of the soup.

Question c.
How do the following avoid giving anything to the traveller?
Answer:
Motiram – He tells the traveller that dinner was over and nothing was left. He tells the traveller to try elsewhere.
Sonabai – She pretended to be hard of hearing which eventually made the traveller try elsewhere.
Hirabai – She pretended not to understand the traveller’s language and spoke gibberish (nonsense) which made the traveller try elsewhere.
Rupabai – She told the traveller that she too was very hungry because she had not made anything as her larder was empty.

Question d.
Find what Hirabai tells the traveller by reading her words from right to left.
Answer:
Go away. No food and no rest for anyone here.

Question e.
Apart from the stone, how many things go into the soup?
Answer:
Apart from the stone, water, potatoes, carrots, tomatoes, beans, onions, ginger, salt and pepper go into making the soup.

Question f.
Does the traveller really have a magic stone?
Answer:
No, the traveller does not have a magic stone, but he uses the stone to make the miserly villagers believe that the stone was magical.

2. On any one page, note against the speech of every character, what feelings it should show to bring out the meaning best. For example, joy, fear, anger, nervousness, friendliness, dislike, surprise, wonder, excitement, politeness, rudeness, cunning, curiosity.

Question 1.
On any one page, note against the speech of every character, what feelings it should show to bring out the meaning best. For example, joy, fear, anger, nervousness, friendliness, dislike, surprise, wonder, excitement, politeness, rudeness, cunning, curiosity.
Answer:

1. Rupabai – surprise, wonder
2. Traveller – regret
3. Rupabai – cunning
4. Traveller – joy, expectation
5. Rupabai – unsure
6. Sonabai – friendliness
7. Hirabai – apologetic

3. Read aloud / Enact the play.

Question 1.
Read aloud / Enact the play.

4. Write a recipe for the stone soup.

Question 1.
Write a recipe for the stone soup.
Answer:
The Stone Soup
Once upon a time a tired and weary traveller came to a village. The Sun had just set. The traveller was very hungry and very tired. He hoped to get food and shelter in the village. He saw cottages in a row and walked towards them when suddenly he heard voices of people chatting. He stopped to hear ….
Now can you continue with the story.

5. Form pairs. Write at least one short dialogue for each of the following expressions.

Question 1.
Form pairs. Write at least one short dialogue for each of the following expressions.
(a) I agree (b) True! (c) You are right (d) Why not? (To mean that something can be done) (e) Thank you
Answer:
For example:
(a) Amit: I think all schools should have big playgrounds.
Sumit: I agree!

(b) Mohit: It has been raining cats and dogs.
Rohit: True!

(c) Sangeeta: There is a solution to every problem.
Neeta: You are right.

(d) William: Will I be able to complete this project all by myself?
Mother: Why not?
Rohini: Here are the English notes you wanted.
Sohini: Thank you

6. Find the meaning of ‘Charity begins at home/ Find other sayings which have a similar meaning.

Question 1.
Find the meaning of ‘Charity begins at home/ Find other sayings which have a similar meaning.
Answer:
‘Charity begins at home.’ The meaning of this proverb is – A person’s first responsibility is to look after the needs of their own family and friends.
Saying with similar meanings.

1. Charity and beating begins at home – John Fletcher.
2. Home is where the heart is.
3. Home sweet home.
4. A home away from home.

Now you add some more.

7. List five questions from the play which can be answered with ‘yes’ or ‘no’.

Question 1.
List five questions from the play which can be answered with ‘yes’ or ‘no’.
Answer:
(a) Does it melt away?
(b) Have you guessed the secret of the stone soup?
(c) Do you think that is right?
(d) Can I have some food?
(e) Anyone at home?

8. Smart Answers: Form a large group. Each person asks the next one a question to get him to say ‘yes’ or ‘no’. He/She can use appropriate statements, requests or even other questions as a response. But if he/she says ‘yes’ or ‘no’, he/she is out. Otherwise he/she continues the game. Questions cannot be repeated.

Question 1.
Smart Answers: Form a large group. Each person asks the next one a question to get him to say ‘yes’ or ‘no’. He/She can use appropriate statements, requests or even other questions as a response. But if he/she says ‘yes’ or ‘no’, he/she is out. Otherwise he/she continues the game. Questions cannot be repeated.
Answer:
To be done by students.

9. Visit a library: Find stories about hosts and guests. Share them with the class. Classify the stories into funny and serious stories.

Question 1.
Visit a library: Find stories about hosts and guests. Share them with the class. Classify the stories into funny and serious stories.
Answer:
To be done by students.

Class 6 English Chapter 3.3 Stone Soup Important Questions and Answers

Reading Skills, Vocabulary and Grammar

Read the extract and answer the following questions.

Question 1.
State whether the following statements are true or false.
a. Rupabai thought differently.
b. The villagers notice the traveller when they were chatting outside Motiram’s house.
Answer:
a. True
b. False

Question 2.
What time of the day was it when the villagers were chatting?
Answer:
It was evening time when the villagers were chatting.

Question 3.
What did Hirabai think of guests?
Answer:
Hirabai thought of guests as nuisance.

Question 4.
Uninvited guests are pests according to (Choose the correct alternative)
(a) Sonabai
(b) Hirabai
(c) Motiram
(d) Rupabai
Answer:
(b) Motiram

Question 5.a.
Add a prefix to get the opposite of Polite
Answer:
Impolite

Question b.
Guests can be a nuisance. (Pick out the modal verb and add a question tag)
Answer:
Modal verb – can Guests can be a nuisance, can’t they?

Question c.
Uninvited guests are pests. (Frame a ‘Wh’ question to get the underlined word as the answer)
Answer:
What are uninvited guests?

Question d.
I never waste good food. (Identify the kind of sentence)
Answer:
Assertive/Declarative – Negative

Question e.
You are right. (Change into negative)
Answer:
You are not wrong.

Personal Response:

Question 1.
Should we help people in need? Justify.
Answer:
Yes, we should help people in need if we can. Helping others will surely give us satisfaction and we will feel happy. The person whom we help also is happy. We should remember the saying ‘What goes around comes around.’

Language Study

Do as directed.

Question 1.
Who are you, young man? (Kind of sentence)
Answer:
Interrogative sentence

Question 2.
I am not defeated. (Make it affirmative)
Answer:
I am undefeated.

Question 3.
I can hardly believe this. (Pick out the modal auxiliary)
Answer:
Modal auxiliary – can

Question 4.
I have not seen you around. (Add a question tag)
Answer:
I have not seen you around, have I?

Question 5.
I’m a poor, footsore traveller. (Pick out the adjectives)
Answer:
Adjectives – poor, footsore.

Question 6.
You can taste the goodness of fresh vegetables. (Frame a ‘wh’ question to get the underlined words as the answer)
Answer:
What can you taste?

Question 7.
It reminds me of the soup I had made some time ago. (Change the verb into past perfect)
Answer:
It had reminded me of the soup I had made some time ago.

Student’s Activity:

Question 1.
Write a simple recipe of your choice. Remember:
(a) Ingredients
(b) Method
Answer:
To be done by students.

Stone Soup Summary in English

The play ‘Stone Soup’ revolves around selfish and miserly villagers, Motiram, Sonabai, Hirabai and Rupabai and a traveller. The villagers who have their cottages closeby are discussing about people who come uninvited. They do not like to have guests, more so uninvited ones. A traveller weary and hungry enters their village and tries asking for help, but each of the villagers give some excuse not to help the travellers. In the end the traveller plays a trick on the miserly villagers, brings out a magic stone and prepares a wonderful soup, that too with things (vegetables/ items) given by the villagers themselves.

Introduction:

The play ‘Stone Soup’ is a humorous play. It is actually an old folk tale in which a hungry traveller tricks the miserly villagers into believing that soup can be made from a stone. As the pot of water boils with the stone in it, he urges the villagers, one by one, to add more and more ingredients until the soup becomes a feast fit for a king. This play tries to tell us, that when people share resources, no matter how small each contribution is, the result will always benefit all.

Glossary:

1. footsore (adj) – having painful feet from much walking
2. gibberish (n) – speech or writing that is meaningless
3. larder (n) – a cool room in a house where food is stored
4. tempting (adj) – appealing, attractive, inviting
5. speechless (adj) – not knowing what to say
6. generosity (n) – giving in plenty
7. marvellous (adj) – extremely good or pleasing
8. noble (adj) – having high moral principles
9. hard of hearing (phr) – not able to hear well
10. charity begins at home (proverb) – a person’s first responsibility is to look after the needs of their own family and friends

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 11 मिनूचा जलप्रवास Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 11 मिनूचा जलप्रवास

Marathi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 11 मिनूचा जलप्रवास Textbook Questions and Answers

1. एक-दोन वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न अ.
मिनू मासोळी कुठे राहायची?
उत्तर:
मिनू मासोळी माशांच्या समूहात राहायची.

प्रश्न आ.
मिनूला समुद्र का बघायचा होता?
उत्तर:
मिनूला सतत उत्सुकता असायची की, नदीचे पाणी रोज कुठं जातं? तेव्हा आई म्हणायची, “समुद्रात जातं” तेव्हा तो समुद्र कसा असेल? तो केवढा असेल? हे जाणून घेण्यासाठी तिला समुद्र बघायचा होता.

प्रश्न इ.
नदीचे पाणी गढूळ का झाले?
उत्तर:
मुसळधार पाऊस पडू लागल्यामुळे पाण्याचे लोंढे वाहू लागले व त्यामुळे नदीचे पाणी गढूळ झाले.

प्रश्न ई.
खडकावर फुललेल्या फुलांचे रंग कोणते होते?
उत्तर:
खडकावर फुललेली फुले लाल, गुलाबी, अंजिरी अशा विविध रंगांची होती.

प्रश्न उ.
समुद्राच्या खोलवर अंधार का असतो?
उत्तर:
समुद्राच्या तळाशी सूर्यप्रकाश पोहचत नसल्याने समुद्राच्या तळाशी खोलवर अंधार असतो. प्रश्न ४.खालील प्रश्नांची तीन-चार वाक्यांत उत्तरे लिहा.

2. तीन-चार वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न अ.
लेखिकेने नदीचे वर्णन कसे केले आहे?
उत्तरः
‘नदीत खूप खूप पाणी होते. ते पाणी निळे निळे, थंडगार व स्वच्छ होते. इतके स्वच्छ की वरून पाहिले, की तळाची वाळू दिसायची. गोल गोल गोटे दिसायचे अन् सुळसुळ पोहणारे छोटे मासेही दिसायचे.’ असे लेखिकेने नदीचे वर्णन केले आहे.

प्रश्न आ.
मिनूची व आईची चुकामुक का झाली?
उत्तर:
एक दिवस मुसळधार पाऊस पडू लागला. जमिनीवरून पाण्याचे लोंढे वाहायला लागले. नदीचे पाणी गढुळले. मासे बावरून एकमेकांना शोधू लागले; पण कोणीच कोणाला दिसेना. पाणी वेगाने वाहत होते. या गोंधळातच मिनूची व आईची चुकामूक झाली.

प्रश्न इ.
घोडमासा पाहून मिनूला हसू का आले?
उत्तर:
समुद्रातून थोडीशी चक्कर मारून परत जावे असा विचार करून मिनू पुढे जात असताना तिची एका विचित्र माशाशी टक्कर झाली. त्याचे तोंड घोड्यासारखे होते व पोटाला पिशवी होती व त्यात छोटी छोटी पिल्ले बसलेली पाहून मिनूला हसू आले.

3. कोण कोणास व केव्हा म्हणाले ते लिहा.

प्रश्न अ.
“समुद्र, समुद्र म्हणतात तो आला की!”
उत्तर:
मिनूने जेव्हा हळूच तोंड उघडले तेव्हा समुद्राचे खारट पाणी तिच्या तोंडात गेले तेव्हा ती स्वत:लाच म्हणाली.

प्रश्न आ.
“त्याचं नाव घोडमासा, समुद्रघोडा!”
उत्तर:
समुद्राच्या पाण्यात मिनूची एका विचित्र माशाची टक्कर झाली तेव्हा पाण्याच्या तळाकडून कासव मिनूला म्हणाले.

प्रश्न इ.
“घाबरू नकोस, हा तर खेकडा!”
उत्तर:
कासव व मिनू यांच्यात जेव्हा बोलणे चालू होते तेव्हा त्यांच्या मधून एक प्राणी तिरका तिरका चालत गेला. तो आपल्या बटबटीत डोळ्यांनी मिनूकडे पाहत होता. तेव्हा ती घाबरली, तिची भिती दूर करताना कासव मिनूला म्हणाले.

प्रश्न ई.
“कासवदादा, चला ना माझ्याबरोबर.”
उत्तर:
मिनू आपल्या आईकडे पुन्हा नदीच्या दिशेने निघाली तेव्हा मिनू कासवाला म्हणाली.

4. शिंपल्यामध्ये मोती कसा तयार होतो? त्याची क्रिया क्रमाने लिहा.

प्रश्न 1.
शिंपल्यामध्ये मोती कसा तयार होतो? त्याची क्रिया क्रमाने लिहा.
उत्तर:

1. नदीतील शंख-शिंपल्यात एक छोटासा किडा असतो.
2. या शिंपल्यात चुकून एखादा वाळूचा कण गेला की तो त्याच्या अंगाला टोचायला लागतो. मग तो आपल्या अंगातून पातळ रस काढून त्यावर गुंडाळतो.
3. मग त्यातूनच पुढे छानदार मोती तयार होतो.

5. चार – पाच ओळीत वर्णन करा.

प्रश्न अ.
घोडमासा
उत्तर:
घोडमासा हा विचित्र मासा आहे. त्याचे तोंड इतर माशांसारखे नसते. त्याचे तोंड घोड्यासारखे असते. त्याच्या पोटाला पिशवी असते. त्यात छोटी छोटी पिल्ले बसलेली असतात.

प्रश्न आ.
खेकडा
उत्तर:
खेकडा आपल्या पायांनी तिरका चालतो. तो आपल्या बटबटीत डोळ्यांनी पाहतो. त्याच्या पाठीवर कासवासारखेच कठीण कवच असते. त्यामुळे शत्रू त्याच्यावर हल्ला करू शकत नाही. याला सहा तर कधी आठ पायही असतात. त्यांच्या तोंडाजवळ दोन नांग्या असतात, त्यामुळे त्याचं संरक्षण होते व त्याला भक्ष्यही पकडता येते.

6. इवलीशी’ यासारखे आणखी शब्द लिहा.

प्रश्न 1.
इवलीशी’ यासारखे आणखी शब्द लिहा.
उत्तर:

1. नबी नशी
2. को बळीशी
3. छानशी
4. सोनुलीशी

7.

प्रश्न अ.
समानार्थी शब्दांच्या योग्य जोड्या लावा.

उत्तरः

1. लांब – दूर
2. प्रचंड – मोठे
3. उष्ण – गरम
4. लहान – इवली

प्रश्न आ.
विरूद्धार्थी शब्दांच्या योग्य जोड्या लावा.

उत्तरः

1. पुढे × मागे
2. प्रकाश × अंधार
3. मऊ × टणक
4. मोठे × लहान

8. योग्य जोड्या जुळवा.

प्रश्न 1.
योग्य जोड्या जुळवा.

उत्तर:

नाम	विशेषण
1. मिनू	(आ) इवलीशी
2. पाणी	(इ) खारट
3. डोळे	(ई) बटबटीत
4. पाऊस	(अ) मुसळधार

9. खालील शब्द वाचा. समजून घ्या.

प्रश्न 1.
खालील शब्द वाचा. समजून घ्या.

10. तुम्ही मिनू मासोळी आहात अशी कल्पना करून समुद्राची माहिती आईला सांगा.

प्रश्न 1.
तुम्ही मिनू मासोळी आहात अशी कल्पना करून समुद्राची माहिती आईला सांगा.
उत्तर:
‘आई, समुद्र हा खूप मोठा जलाशय असतो. त्यात दूरदूर पर्यंत पाणीच पाणी असते. त्याचा तळ खूप खोल असतो. त्याच्या तळाशी अंधार असतो. कारण तिथपर्यंत सूर्याचा प्रकाश पोहचत नाही. समुद्राचे पाणी चवीला खारट आहे. त्या पाण्यात मोठ्या माशांपासून ते लहान-लहान माशांपर्यंत विविध प्रकारचे मासे आहेत. समुद्रातून आपण जहाज व बोटीत बसून प्रवास करू शकतो. विविध प्रकारचे वायू व तेलाचे साठे समुद्राच्या तळाशी आहेत. त्याचा माणसाने पुरेपुर फायदा करून घेतला आहे. समुद्रातील मोती हे आपला अमुल्य ठेवा आहे.

11. शंख-शिंपल्यांपासून शोभेच्या वस्तू बनवा.

प्रश्न 1.
खालील वाक्ये वाचा.
अ. विसूने ‘ताजमहाल’, पाहिला.
आ. मंदाने सुरेशला सांगितले, ‘पायल तुझ्याकडे उदया येणार आहे.’
एखादया शब्दावर जोर दयावयाचा असता, दुसऱ्याचे मत अप्रत्यक्ष सांगताना (‘ – ‘) असे एकेरी अवतरणचिन्ह वापरले जाते.

प्रश्न 2.
खालील वाक्यांतील काळ ओळखा.

1. सूर्य पूर्वेला उगवतो.
2. मला लाडू आवडला.
3. आईचा स्वयंपाक झाला होता.
4. मी गावाला जाईन.
5. तू का रडतेस?
6. मी पोहायला शिकणार आहे.

उत्तरः

1. वर्तमानकाळ
2. भूतकाळ
3. भूतकाळ
4. भविष्यकाळ
5. वर्तमानकाळ
6. भविष्यकाळ

Class 6 Marathi Chapter 11 मिनूचा जलप्रवास Additional Important Questions and Answers

खाली दिलेल्या वाक्यातील रिकाम्या जागी योग्य शब्द भरून वाक्य लिहा.

1. मिनू होती ………………
2. इतर मासे तिचे खूप खूप …………… करायचे.
3. आनंदाने तिने ……………………. उडीच मारली.
4. एक दिवस ……….. पाऊस पडू लागला.
5. जमिनीवरून पाण्याचे …………… वाहायला लागले.
6. पाणी वेगाने ……………. होते.
7. या गोंधळात मिनूची व आईची ……………… झाली.
8. इतक्यात तिची एका विचित्र माशाशी ………………. झाली.
9. मिनू …………….. पायऱ्या उतरत त्याच्याजवळ पोहोचली.
10. तो ………….. हात असलेला अष्टभुज मासा.
11. हा अगदी …………….. गोळा असतो गोळा.
12. मग त्यातून छानदार ……….. तयार होतो.
13. आता मात्र मिनूची ……….. उडाली.
14. काही माशांच्या अंगातून ……………… बाहेर पडतो.
15. कासवदादांनी तिला कितीतरी ………………. दाखवल्या होत्या.

उत्तरः

1. इवलीशी
2. लाड
3. टुणकन
4. मुसळधार
5. लोंढे
6. वाहत
7. चुकामूक
8. टक्कर
9. लाटांच्या
10. आठ
11. मांसाचा
12. मोती
13. घाबरगुंडी
14. उजेड
15. गमती

असे कोण कोणास व केव्हा म्हणाले ते लिहा.

प्रश्न 1.
“समुद्र, समुद्र म्हणतात तो आला की!”
उत्तर:
मिनूने जेव्हा हळूच तोंड उघडले तेव्हा समुद्राचे खारट पाणी तिच्या तोंडात गेले तेव्हा ती स्वत:लाच म्हणाली.

प्रश्न 2.
“त्याचं नाव घोडमासा, समुद्रघोडा!”
उत्तर:
समुद्राच्या पाण्यात मिनूची एका विचित्र माशाची टक्कर झाली तेव्हा पाण्याच्या तळाकडून कासव मिनूला म्हणाले.

प्रश्न 3.
“घाबरू नकोस, हा तर खेकडा!”
उत्तर:
कासव व मिनू यांच्यात जेव्हा बोलणे चालू होते तेव्हा त्यांच्या मधून एक प्राणी तिरका तिरका चालत गेला. तो आपल्या बटबटीत डोळ्यांनी मिनूकडे पाहत होता. तेव्हा ती घाबरली, तिची भिती दूर करताना कासव मिनूला म्हणाले.

प्रश्न 4.
“कासवदादा, चला ना माझ्याबरोबर.”
उत्तर:
मिनू आपल्या आईकडे पुन्हा नदीच्या दिशेने निघाली तेव्हा मिनू कासवाला म्हणाली.

खालील प्रश्नांची एक-दोन वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
मिनू कशी होती?
उत्तर:
मिनू इवलीशी, अगदी हाताच्या छोट्या बोटाएवढी होती.

प्रश्न 2.
मिनूचे कल्ले कसे होते?
उत्तर:
मिनू रूपेरी कल्ल्यांची होती. / मिनूचे कल्ले रूपेरी होते.

प्रश्न 3.
मिनूला कशाचा कंटाळा आला होता?
उत्तर:
मिनूला नदीच्या खोलगट भागात राहायचा कंटाळा आला होता.

प्रश्न 4.
मासे कोणाला शोधू लागले?
उत्तर:
मासे बावरून एकमेकांना शोधू लागले.

प्रश्न 5.
पाण्यात एका बाजूला लांबपर्यंत कशाच्या रांगा होत्या?
उत्तरः
पाण्यात एका बाजूला लांबपर्यंत खडकांच्या रांगा होत्या.

प्रश्न 6.
पाण्याच्या तळाशी कोण बसले होते?
उत्तर:
पाण्याच्या तळाशी कासव बसले होते.

प्रश्न 7.
मिनू कासवाजवळ कशी पोहचली?
उत्तर:
मिनू लाटांच्या पायऱ्या उतरत कासवाजवळ पोहचली.

प्रश्न 8.
दोन शिंपल्यांच्या मध्ये कोण बसलेला असतो?
उत्तर:
दोन शिंपल्यांच्या मध्ये एक किडा बसलेला असतो.

प्रश्न 9.
बटबटीत डोळे कोणाचे आहेत?
उत्तर:
बटबटीत डोळे खेकड्याचे आहेत.

प्रश्न 10.
खेकड्यावर शत्रू हल्ला का करू शकत नाही?
उत्तर:
खेकड्याच्या पाठीवर कासवासारखेच कठीण कवच असल्यामुळे शत्रू त्याच्यावर हल्ला करू शकत नाही.

प्रश्न 11.
खेकड्याला किती पाय असतात?
उत्तर:
खेकड्याला सहा तर कधी आठ पायही असतात.

प्रश्न 12.
तिरका तिरका चालणारा प्राणी कोणता?
उत्तर:
तिरका तिरका चालणारा प्राणी खेकडा होय.

प्रश्न 13.
खेकड्याच्या तोंडाजवळ काय असतात?
उत्तर:
खेकड्याच्या तोंडाजवळ दोन नांग्या असतात.

प्रश्न 14.
खेकड्याच्या दोन नांग्यामुळे त्याला कोणता फायदा होतो?
उत्तर:
खेकड्याच्या दोन नांग्यामुळे त्याला भक्ष्यही मिळते व त्याचे संरक्षणही होते.

खालील प्रश्नांची तीन-चार वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
आठ हात असणाऱ्या माशाविषयी कासवदादाने मिनूला काय सांगितले?
उत्तर:
आठ हात असणाऱ्या माशाविषयी कासवदादाने मिनूला सांगितले की, ‘तो आठ हात असलेला अष्टभुज मासा. तो कसा उलटा चालतोय, बघितलंस का? पाण्याच्या चुळा भरत हळूहळू मार्ग सरकतो. आपल्या आठ हातांनी मासे, खेकडे पकडून खातो.’ पाण्यात उतरणारी माणसंसुद्धा त्याला घाबरतात बरं का।

खालील वाक्यात एकेरी अवतरण चिन्हांचा वापर करून वाक्य लिहा.

प्रश्न 1.
गाडगेबाबांच्या हातात नेहमी गाडगे असे; म्हणून लोक त्यांना नेहमी गाडगेबाबा म्हणत.
उत्तर:
गाडगेबाबांच्या हातात नेहमी गाडगे असे; म्हणून लोक त्यांना नेहमी ‘गाडगेबाबा’ म्हणत.

प्रश्न 2.
डॉ. बाबासाहेबांना सरकारने भारतरत्न ही पदवी बहाल केली.
उत्तर:
डॉ. बाबासाहेबांना सरकारने ‘भारतरत्न’ ही पदवी बहाल केली.

प्रश्न 3.
लोकमान्य टिळकांनी लोकांना जागृत करण्यासाठी मराठा व केसरी ही वर्तमानपत्रे सुरू केली.
उत्तर:
लोकमान्य टिळकांनी लोकांना जागृत करण्यासाठी ‘मराठा’ व ‘केसरी’ ही वर्तमानपत्र सुरू केली.

मिनूचा जलप्रवास Summary in Marathi

पाठपरिचयः

प्रस्तुत पाठात मिनू नावाच्या मासळीने केलेल्या जल प्रवासाचे वर्णन केले आहे. त्याचबरोबर समुद्रातील कासवाने दाखवलेल्या गमतीजमतीचे वर्णन केले आहे. त्याच्यातून आपणांस माशांमध्ये असलेल्या सामंजस्याचे दर्शन घडते.

शब्दार्थ:

1. जलप्रवास – पाण्यातून प्रवास (voyage)
2. निळे – (blue)
3. तळ – (to bottom)
4. वाळू – रेती (sand)
5. गोल गोटे – गोल लहान दगड (round stone)
6. सुळसुळ् – सहज (easy)
7. मासे – (fish)
8. समूह – समुदाय (crowd)
9. मासळी – मच्छी (fish)
10. इवलीशी – अगदी लहान (very small)
11. रूपेरी – चांदीच्या (silver)
12. नजरेआड – नजरेपासून दूर (out of sight)
13. खोलगट – किंचित खोल (slightly deep)
14. समुद्र – सागर (sea)
15. मुसळधार – खूप जोराचा (heavy, torrential)
16. लोंढे – प्रवाह (stream)
17. गढुळ – मातीमिश्रीत झालेले (not clear, muddy)
18. बावरून – गडबडून, गोंधळून (confusion)
19. वेगाने – गतीने (speedily)
20. गिरक्या – गोल गोल फिरत (whirling)
21. चक्कर – फेरफटका (stroll, around)
22. संग – ओळ (line)
23. गंमत – मौज, मजा (fun)
24. हळूहळू – सावकाश (slow)
25. टक्कर – आघात, धक्का (collision)
26. घोडमासा, – समुद्रातील वेगवेगळ्या माशांचे प्रकार समुद्रघोडा (one type of fish)
27. रोखाने – त्या दिशेने (towards)
28. कासव – (tortoise)
29. लाटा – पाण्याचा तरंग (waves)
30. पावला – प्रत्येक पावलावर (on each step) पावलांवर
31. अष्टभुज – आठ हत असलेला (having eight hands)
32. चुळा – तोंडाने पाणी बाहेर फेकणे (gurgle)
33. गुंडाळणे – आवरण घालणे (to cover)
34. कण – छोटा दाणा (particle)
35. तिरका – तिरकस (sloping, slanting)
36. बटबटीत – मोठे (big)
37. घाबरगुंडी – तीव्र भीती (panic)
38. कवच – आवरण (cover)
39. कठीण – कडक (hard)
40. शत्रू – दुश्मन (enemy)
41. हल्ला – चढाई (attack)
42. बेट्याला – (येथे अर्थ) खेकड्याला (to crab)
43. नांग्या – खेकड्याच्या तोंडाजवळील एक अवयव (part near mouth of a crab)
44. भक्ष्य – शिकार (prey)
45. प्रकाश – उजेड (light)
46. प्रचंड – खूप मोठे (huge)
47. क्षणभर – काही काळ (for some moments)

वाक्प्रचार व अर्थ:

1. नजरेआड न करणे – नजरेपासून दूर न करणे.
2. बावरून जाणे – गोंधळून जाणे.
3. चक्कर मारणे – फिरून येणे.
4. घाबरगुंडी उडणे – खूप घाबरणे.
5. डोळे विस्फारणे – डोळे मोठे करून बघणे.

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Sulabhbharati Chapter 1 सैर Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 1 सैर

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 1 सैर Textbook Questions and Answers

चित्रों का परिचयः

पहला चित्र बस स्थानक का है। बस स्थानक के सामने यात्रियों की यात्रा सुखद होने की कामना की गई है। बस स्थानक पर तीन विभाग दिखाई दे रहे हैं। विभाग क्रमांक १ के पास पीने के पानी की व्यवस्था की गई है। कुछ लोग बस पकड़ने के लिए बस की ओर जा रहे हैं तो कुछ लोग अपनी यात्रा पूरी कर बाहर जा रहे हैं। एक व्यक्ति समाचार पत्र बेच रहा है। बस स्थानक के बाईं ओर स्वच्छतागृह बना हुआ है। बस स्थानक पर स्वच्छता है। हमें सार्वजनिक स्थानों पर स्वच्छता रखनी चाहिए। राष्ट्रीय संपत्ति हमारी संपत्ति है। इसकी सुरक्षा करनी चाहिए।
दूसरे चित्र में बंदरगाह दिखाई दे रहा है। समुद्र के रास्ते जो सामग्रियाँ आती हैं, वे बंदरगाह पर उतारी जाती हैं। वहाँ से वे देश के अन्य हिस्सों में भेजी जाती हैं। इसी तरह विदेशों में भी इसी जगह से वस्तुओं को भेजा जाता है। बंदरगाह और जल को स्वच्छ रखने की सूचना दिखाई पड़ रही है। हमें जल को स्वच्छ रखना चाहिए। स्वच्छ भारत रखेंगे तो ही भारत स्वस्थ होगा।
तिसरे चित्र में आवागमन के साधन दिखाई दे रहे हैं। चित्र में अंतरराष्ट्रीय हवाई अड्डा दिखाई दे रहा है। हवाई अड्डे पर कार, बस, ट्रक आदि खड़े हैं।
चौथा चित्र रेल स्थानक का है। कुछ लोग स्थानक से बाहर निकल रहे हैं। एक व्यक्ति सफाई कर रहा है। हमें सार्वजनिक स्थानों | पर स्वच्छता रखनी चाहिए।

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 1 सैर Additional Important Questions and Answers

उपर दिए गए चित्रों को देखकर निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर लिखिए:

Question 1.
बस स्थानक पर कितनी बस दिखाई दे रही हैं?
Answer:
तीन।

Question 2.
बस पर क्या लिखा हुआ है?
Answer:
राष्ट्रीय संपत्ति, हमारी संपत्ति।

Question 3.
बंदरगाह पर पानी के वाहन कितने दिखाई दे रहे हैं?
Answer:
चौदह।

Question 4.
‘पानी में कचरा न डालें।’ कहा लिखा हुआ है?
Answer:
बंदरगाह पर।

Question 5.
स्वस्थ भारत के लिए क्या आवश्यक है?
Answer:
स्वच्छता।

सही शब्द चुनकर रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए:

(यात्रा, लाल, बस स्थानक, तीन, बंदरगाह)

Question 1.
पहला चित्र ……………… का है।
Answer:
बसस्थानक

Question 2.
दूसरे चित्र में ……………… दिखाई दे रहा है।
Answer:
बंदरगाह

Question 3.
बस स्थानक पर ……………… विभाग क्रमांक हैं।
Answer:
तीन

Question 4.
आपकी ………………सुखद हो।
Answer:
यात्रा

Question 5. सरकारी बस ……………… रंग की होती हैं।
Answer:
लाल

निम्नलिखित वाक्यों के सामने सही (✓) अथवा गलत (✗) का निशान लगाइए:

Question 1.
बस स्थानक पर पुस्तकालय दिखाई दे रहा है।
Answer:
✗

Question 2.
बस स्थानक पर कूडेदान रखा है।
Answer:
✗

Question 3.
बंदरगाह के पास पक्षी उड़ रहे हैं।
Answer:
✓

Question 4.
बंदरगाह के पास पीने का पानी दिखाई दे रहा है।
Answer:
✓

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर लिखिए:

Question 1.
यातायात के साधनों के नाम लिखिए।
Answer:
कार, बस, रेलगाड़ी, हवाई जहाज़ आदि।

Question 2.
यातायात के साधनों को कितने वर्गों में बाँटा जा सकता
Answer:
यातायात के साधनों को तीन वर्गों में बाँटा जा सकता है।

Question 3.
आवागमन के साधनों के तीनों वर्गों के नाम लिखिए।
Answer:
जल, थल और वायु मार्ग।

Question 4.
थल मार्ग के द्वारा यात्रा के कौन – कौन से साधन हैं?
Answer:
साइकिल, मोटर साइकिल, रिक्शा, कार, बस, रेलगाड़ी आदि।

Question 5.
यातायात के किस मार्ग के लिए बंदरगाह बनाए जाते
Answer:
बंदरगाह का उपयोग जलमार्ग के लिए किया जाता है।

दिए गए चित्र को देखकर निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर लिखिए:

Question 1.
हवाई अड्डे पर कितने हवाई जहाज़ दिखाई दे रहे हैं?
Answer:
तीन।

Question 2.
हवाई अड्डे पर क्या सूचना लिखी ह?
उत्तरः
धूमपान मना है।

Question 3.
चौथे चित्र में रेलगाड़ी की संख्या कितनी है?
Answer:
एक।

Question 4.
टिकट घर के ऊपर क्या सूचना लिखी है?
Answer:
लावारिस वस्तुओं को हाथ न लगाएँ।

Question 5.
रेल स्थानक पर सामान ढोने वाले को क्या कहते हैं?
Answer:
कुली।

निम्नलिखित शब्दों में से उचित शब्द चुनकर रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए:

Question 1.
_______ वस्तओं को हाथ न लगाएँ।
Answer:
लावारिस

Question 2.
अपने ________ का ध्यान रखें।
Answer:
सामान

Question 3.
________ मना है।
Answer:
धूम्रपान

Question 4.
यात्रा में ________ और _________ सहायता करनी चाहिए।
Answer:
महिलाओं, वृद्धों

Question 5.
सुंदरता और स्वच्छता से राष्ट्र का नाम ________ होता है।
Answer:
ऊँचा

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर लिखिए:

Question 1.
आवागमन के साधनों का क्या महत्त्व है?
Answer:
आवागमन के साधनों से समय की बचत होती है।

Question 2.
आवागमन के साधनों में सबसे तेज़ी से कौन चलता है?
Answer:
हवाई जहाज़ आवागमन का सबसे तेज़ साधन है।

Question 3.
रेल द्वारा क्या-क्या कार्य किया जाता है?
Answer:
रेल द्वारा यात्रा करने और माल ढुलाई का कार्य किया जाता है।

Question 4.
लावारिस सामान को हाथ लगाने से क्या होता है?
Answer:
लावारिस सामान विस्फोटक हुआ तो जान जा सकती है।

Question 5.
धूम्रपान क्यों नहीं करना चाहिए?
Answer:
धूम्रपान स्वास्थ्य के लिए खतरनाक होता है, इसलिए धूम्रपान नहीं करना चाहिए।

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 1 भारतमाता Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 1 भारतमाता (गाणे)

Marathi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 1 भारतमाता Textbook Questions and Answers

प्रश्न 1.
रिकाम्या जागा भरा.

1. रंग वेगळे ……….. वेगळे, तरी येथली सर्व फुले.
2. मानव सारे ………… असती, शिकवण ही जगतास दिली.
3. या मातेची मुले ………. सदा तिचा ध्वज उंच धरु.
4. प्रियतम अमुचे …………… हे, प्रियतम या गंगा जमुना.

उत्तर:

1. गंध
2. समान
3. सद्गुणी
4. सह्यविंध्य

प्रश्न 2.
जोड्या जुळवा.

‘अ’ गट	‘ब’ गट
1. पाणी	(अ) डुलणारी
2. हिमालय	(ब) सळसळते
3. वारे	(क) धवल
4. भारतमाता	(ड) झुळझुळते
5. शेते	(इ) प्रियतम

उत्तर:

‘अ’ गट	‘ब’ गट
1. पाणी	(ड) झुळझुळते
2. हिमालय	(क) धवल
3. वारे	(ब) सळसळते
4. भारतमाता	(इ) प्रियतम
5. शेते	(अ) डुलणारी

प्रश्न 3.
कवितेच्या खालील ओळी पूर्ण करा.

1. प्रियतम अमुची …………………. तिची मुले.
2. रंग वेगळे …………….. सर्व फुले.
3. प्रिय आम्हाला …………… झुळझुळते.
4. प्रियकर ही डुलणारी ……………. सळसळते.
5. प्रियतम आमुचा ………….. जो गगना.
6. प्रियतम अमुचे सह्यविंध्य …………. जमुना.
7. या मातेची …………. प्रिय झाली.
8. या मातेची ………….. उंच धरु.

उत्तर:

1. भारतमाता, आम्ही सारी
2. गंध वेगळे, तरी येथली
3. येथील माती, प्रिय हे पाणा
4. शेते, प्रिय हे वारे
5. धवल हिमालय, बघे भिडाया
6. हे, प्रियतम या गंगा
7. मुले सद्गुणी, सर्व जगाला
8. मुले लाडकी, सदा तिचा ध्वज प्रश्न

खालील प्रश्नांची एका वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
सारी मुले कुणाची आहेत?
उत्तर:
सारी मुले भारतमातेची आहेत.

प्रश्न 2.
फुले कशी आहेत?
उत्तर:
फुले विविध रंगांची व गंधाची आहेत.

प्रश्न 3.
हिमालय कसा आहे?
उत्तर:
हिमालय धवल व गगनाला भिडणारा आहे.

प्रश्न 4.
भारतमातेने जगतास कोणती शिकवण दिली?
उत्तर:
सारे मानव समान आहेत ही शिकवण भारतमातेने जगतास दिली.

प्रश्न 5.
भारतमातेची मुले काय करणार आहेत?
उत्तर:
भारतमातेची मुले ध्वज उंच करणार आहेत.

खालील प्रश्नांची दोन-तीन वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
कवयित्रीला कोण कोण प्रिय आहे?
उत्तर:
कवयित्रीला भारतमाता, सर्व फुले, माती, पाणी, शेते, वारे, हिमालय, सह्याद्री व विध्य पर्वत, गंगा, जमुना, सर्व मुले प्रिय आहेत.

प्रश्न 2.
भारतमातेची मुले कशी आहेत? त्यांनी कोणती शिकवण दिली?
उत्तर:
भारतमातेची मुले सद्गुणी आहेत. त्यांनी मानव सारे समान आहेत ही शिकवण सर्व जगाला दिली.

प्रश्न 3.
भारतमातेविषयी कृतज्ञता कशी व्यक्त केली आहे?
उत्तर:
भारतमाता सर्वांना प्रिय आहे. तिला सर्व वंदन करत आहेत. तिचा ध्वज उंच फडकवून तिच्याविषयी कृतज्ञता व्यक्त केली आहे.

व्याकरण व भाषाभ्यास:

प्रश्न 1.
वचन बदला.

1. मुलगा
2. माती
3. पाणी
4. नदी
5. किडा
6. भाजी
7. घर
8. झाड
9. शेत

उत्तर :

1. मुले
2. माती
3. पाणी
4. नदया
5. किडे
6. भाज्या
7. घरे
8. झाडे
9. शेते

प्रश्न 2.
खालील शब्दांचे समानार्थी शब्द लिहा.

1. वंदन
2. माता
3. सदा
4. गंध
5. लाडकी

उत्तर:

1. नमस्कार
2. आई
3. नेहमी
4. सुवास
5. आवडती, प्रिय

प्रश्न 3.
खालील शब्दांचे विरूद्धार्थी अर्थाचे शब्द लिहा.

1. प्रियतम
2. समान
3. उंच
4. सद्गुणी

उत्तर:

1. अप्रिय
2. असमान
3. बुटका, ठेंगणा
4. दुर्गुणी

प्रश्न 4.
कवितेमध्ये आलेले यमक जुळणारे शब्द शोधा.

1. मुले
2. झुळझुळते
3. गगना
4. दिली
5. करू

उत्तर:

1. फुले
2. सळसळते
3. जमुना
4. झाली
5. धरू

लेखन विभाग:

प्रश्न 1.
‘भारतमाता’ शब्द वापरून चार वाक्ये लिहा.
उत्तर:

1. भारतमाता आम्हाला प्रिय आहे.
2. आम्ही भारतमातेला वंदन करू.
3. भारतमातेचा ध्वज उंच धरू,
4. आम्ही भारतमातेची मुले आहोत.

प्रश्न 2.
भारतमाता विविध गोष्टींनी नटलेली आहे. चौकटीत त्यांची नावे लिहा.

उत्तर:

1. हिमालय
2. फुले
3. माती
4. पाणी
5. गंगा, जमुना
6. सयविंध्य

भारतमाता (गाणे) Summary in Marathi

काव्य परिचय:

भारतमाता ही भारतभूमीचे वैशिष्ट्य सांगणारी कविता आहे. भारताच्या मातीत विविधता आहे. निसर्ग भरभरून फुलला आहे. पर्वतराजी उंच उंच आहेत. हिची प्रजा गुणी असून जगतासाठी आदर्श आहे. भारतमातेविषयी आदर व कृतज्ञता बाळगून आपण तिचा गौरव वाढवू व ध्वज उंच फडकवू हा अर्थ या कवितेतून प्रतित होतो.

शब्दार्थ:

1. प्रियतम – आवडती, प्रियकर (darling)
2. अमुची – आपली (ours’)
3. गंध – वास (odour, smell)
4. माती – मृत्तिका (earth, soil)
5. डुलणारी – वाऱ्यावर हलणारी (oscillating)
6. शेते – शेती (farming)
7. धवल – पांढराशुभ्र, सफेद (white)
8. भिडणे – पोहोचणे (to meet)
9. गगन – आकाश (sky)
10. सयविंध्य – सह्याद्री, विंध्याचल पर्वत (Sahyadri)
11. मानव – माणूस (human being)
12. शिकवण – उपदेश (to advise, teaching)
13. सद्गुणी – गुणवान (virtuous)
14. सदा – नेहमी (always)
15. ध्वज – झेंडा (flag)
16. वंदन – नमस्कार (salutation)

वाक्प्रचार व अर्थ:

1. भिडणे – जाऊन ठेपणे, पोहोचणे